اسلام با حکم نفقه به شکل بی‌سابقه ای جانب زن را در مسائل مالی و اقتصادی رعایت کرده است. از طرفی به زن استقلال و آزادی کامل اقتصادی داده و دست مرد را از مال و کار او کوتاه کرده و حق قیمومت در معاملات زن را از مرد گرفته است، و از طرف دیگر با برداشتن مسئولیت تأمین بودجه خانوادگی از دوش زن، وی را از هر نوع اجبار برای تلاش در به‌دست آوردن پول معاف کرده است.

دلایل این حکم عبارتند از:

۱ – اسلام نخواسته به نفع زن علیه مرد و یا به نفع مرد و علیه زن قانونی وضع کند؛ بلکه سعادت مرد و زن و فرزندانی که باید در دامن آنها پرورش یابند و بالاخره سعادت جامعه بشریت را در نظر گرفته است. اسلام در قوانین خود همواره این قاعده را رعایت کرده که مرد مظهر نیاز و زن مظهر ناز است و در لذت وصال و زندگی مشترک، این مرد است که باید هزینه ها را متحمل شود.

۲ – مسئولیّت و رنج طاقت‌فرسای تولید نسل از لحاظ طبیعت به عهده زن گذاشته شده است و این از نیروی جسمانی و روانی زن می‌‌کاهد و توانایی او را در کار و کسب کاهش می‌‌دهد. بنابراین اگر قانون، زن و مرد را از لحاظ تأمین بودجه زندگی در وضع مشابهی قرار دهد و به حمایت زن برنخیزد، زن وضع رقت‌باری پیدا خواهد کرد که همین‌ها سبب شده در جاندارانی که به صورت جفت زندگی می‌ کنند، جنس نر همواره به حمایت جنس ماده برخیزد و او را در مدت تحمل سختی تولید نسل در خوراک و آذوقه کمک کند.

۳ – زن و مرد از لحاظ نیروی کار و فعالیت‌های خشن تولیدی و اقتصادی، مشابه و مساوی آفریده نشده اند. اگر بنای بیگانگی باشد و مرد در مقابل زن قد علم کند و به او خرجی ندهد، معمولاً زن قادر نیست خود را به پای مرد برساند.

۴ – باقی ماندن ویژگی ها و امتیازات و نشاط زن، مستلزم آسایش بیشتر و تلاش کمتر و فراغ خاطر زیادتر است و این برای مرد نیز ارزش فراوان دارد چون مرد نیاز روحی خود را در وجود زن دریافته است و می‌‌داند که خداوند زن را مایه آرامش و آسایش روح او قرار داده است:

«وَجَعَلَ مِنْها زَوْجها لِیَسْکُنَ إِلَیْه»؛[۱] «و قرار داد همسرانی از برایتان تا آرامش گیرند به وسیله آنها…».

بر یکی از دو همسر لازم است که مغلوب تلاش‌ها و خستگی‌ها نشود تا بتواند آرامش دهنده روح دیگری باشد. لذا زن از جنبه مالی و مادی نیازمند به مرد آفریده شده است و مرد از جنبه روحی. بنابراین زن بدون اتکا به مرد نمی‌ تواند نیازهای فراوان مادی خود را رفع کند. از این رو اسلام همسر قانونی زن را نقطه اتکای او معین کرده است.[۲]

لازم به ذکر است نفقه به معنای بخشش به فقیر نیست. اساساً نفقه به معنای پر کردن خلاءهای اقتصادی است که گاه پدر در مقابل فرزند، گاه فرزندان در مقابل والدین و گاه شوهر در مقابل همسرش این مسئولیت را انجام می‌ دهد.

پی نوشت ها

[۱] – اعراف، آیه ۱۸۹٫

[۲] – مرتضی مطهری، حقوق زن در اسلام.