در آیه هفت از سوره احزاب می بینیم که اولین خطاب نسبت به رسول الله(ص) است، اما در آیه سیزده سوره شورى اولین خطاب نسبت به نوح(ع) است و رسول الله(ص) در درجه دوم ذکر شده، دلیل اختلاف ترتیب ذکر رسولان اولوالعزم در این دو آیه چیست؟

پاسخ اجمالی

در اینگونه موارد – که اتفاقاً تعداد آنها در قرآن کریم کم نیست – نیازی نداریم که در هر مورد لزوماً دلیلی برای تقدیم و تأخیر، استفاده از یک نام به جای نام دیگر و … ارائه کنیم و همین که با این تفاوت ها، سخن شیواتر و زیباتر می شود کافی است. با این وجود، برای آنچه در پرسش آمده است در کتب تفسیری دلیلی ارائه شده که ما بدون نقد آن، تنها به نقل آن بسنده می کنیم:
در آیه ۷ سوره احزاب می خوانیم: «وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیِّینَ میثاقَهُمْ وَ مِنْکَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهیمَ وَ مُوسى‏ وَ عیسَى ابْنِ مَرْیَمَ وَ أَخَذْنا مِنْهُمْ میثاقاً غَلیظاً».
در این آیه پروردگار متعال بعد از ذکر کلمه «نبیّین» که دلالت بر تمام انبیای الاهی دارد، نام پنج تن از انبیای اولوا العزم را به ترتیب زمانی ذکر نمود تا عظمت و شرافت و برتری آنان را نسبت به سایر انبیا برساند، و در بین انبیای اولوا العزم نیز ابتدا با اشاره از پیامبر اسلام(ص) یاد کرده تا عظمت و شرافت و برتری ایشان را نسبت به تمامی پیامبران حتی پیامبران اولوا العزم بفهماند،[۱] اما در آیه: «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ وَ ما وَصَّیْنا بِهِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى‏ وَ عیسى‏ أَنْ أَقیمُوا الدِّینَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فیهِ»،[۲] حضرت نوح را از جهت ذکر بر پیامبر اسلام مقدم داشته با این که تقدم شرافتی پیامبر اسلام اقتضا می کرد، در این جا نیز از جهت ذکر، بر تمام انبیای اولوا العزم حتی بر حضرت نوح مقدم شود.
مفسران در وجه تقدم نام حضرت نوح(ع) بر پیامبر اسلام(ص) در این آیه گفته اند: «علت تقدم ذکری حضرت نوح بر ایشان به این دلیل بود که مقصود پروردگار حکیم در این جا بیان اصالت و قدمت، دین اسلام بوده و چون دین حضرت نوح قدیمی ترین شریعت ها و اصیل ترین دین ها و دارای عهدی طولانی بوده پروردگار حکیم، حضرت نوح را از جهت ذکری مقدم داشته و سپس دین اسلام را تشبیه به دین ایشان کرده تا اصالت و قدمت دین اسلام را بفهماند و این تقدم ذکری حضرت نوح دارای هدفی معین[۳] بوده و منافاتی با تقدم شرافتی پیامبر اسلام ندارد.[۴]

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. «برخی گفته اند: تقدم پیامبر اسلام(ص) بر تمام انبیای اولوا العزم و غیر آنان علاوه بر تقدم شرافتی حتی می تواند تقدم واقعی باشد؛ زیرا خود پیامبر اکرم فرموده اند: «کنت نبیا و آدم بین الماء و الطین». شریف لاهیجى، محمد بن على، تفسیر شریف لاهیجى، محقق، حسینی ارموی، میر جلال الدین، ج ۳، ص ۶۱۴ – ۶۱۵، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول، ۱۳۷۳ ش.

[۲]. شورا، ۱۳٫

[۳]. «رساندن قدمت دین حضرت نوح».

[۴]. ر. ک: «طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج ۱۸، ص ۲۸ – ۲۹، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق؛ طبرسى فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، محقق، بلاغی، محمد جواد، ج ۸، ص ۵۳۱، تهران، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ کاشانى، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، ج ۷، ص ۲۵۴، تهران، کتابفروشى محمد حسن علمى، ۱۳۳۶ش.