چرا قرآن در آیه ۲۸ سوره مریم، از قول مردم زمان عیسی، مریم مقدس را خواهر هارون معرفی نموده است؟ در یکی از تفاسیر خواندم که هارون، مرد پاک و صالحی بود؛ آن چنان که در میان بنی اسرائیل ضرب المثل شده بود که هر که را می خواستند پاک معرفی کنند، او را خواهر یا برادر هارون معرفی می کردند و افراد نیک را به پیامبران و صالحان نسبت می دادند. اما از آیه چنین برداشت می شود که مردم، مریم را سرزنش کردند و کار بدی به او نسبت دادند. پس نمی شود که هم او را بدکاره بدانند و هم معتقد به پاکی او باشند. برخی اسلام ستیزان به این آیه استناد کرده و معتقدند که محمّد، مریم مادر عیسی را با مریم خواهر موسی و هارون اشتباهی گرفته است.

پاسخ اجمالی

حضرت مریم(س) تنها زنی است که نام او در قرآن ذکر شده، و ماجرای تولد حضرت عیسی(ع) از وقایع مهم زندگی او است. هنگامی که مریم(س)، با نوزادی در بغل به میان قوم خود بازگشت، مورد تعجب و حتی طعن و تمسخر مردم قرار گرفت. قرآن کلام مردم را چنین نقل می کند: «پس [مریم‏] فرزندش را در آغوش گرفته و نزد قومش آورد. گفتند: اى مریم! کار بسیار ناپسندى مرتکب شده اى! اى خواهر هارون! پدرت مرد بدى نبود و مادرت [نیز] بدکاره نبود».[۱]
بر اساس این آیه، مردم حضرت مریم(س) را با عبارت «خواهر هارون» خطاب کردند که ابهاماتی در دلیل چنین خطابی وجود داشته و  مفسران دیدگاه های مختلفی در این زمینه ارائه کرده اند:
۱ – هارونی که در این آیه از او یاد شده مرد معروفی در آن زمان بود که به فسق و فساد شهرت داشت. مردم هنگامی که مریم را دیدند که فرزندی به همراه دارد بدون این که شوهری داشته باشد، به او بدگمان شده و او را به آن مرد فاسق تشبیه کردند. به بیان دیگر، معنای آیه چنین است؛ ای مریمی که در گنه کاری مانند هارون هستی!
بسیاری از مفسران شیعه[۲] و اهل سنت[۳] همین تفسیر را پذیرفته اند.
۲ – روایتی از پیامبر اسلام(ص) نشانگر آن است که مراد از هارون در این آیه، برادر موسی(ع) می باشد و علت چنین خطابی به مریم(س) آن است که او از نسل هارون بوده است.[۴]
۳ – در آن زمان مرسوم بود که بنی اسرائیل، یکدیگر را با ذکر نامی از پیامبران و نیکوکاران می‌خواندند.
این نوع استناد در میان بنی اسرائیل تبدیل به ضرب المثل شده بود. و به مریم نیز این خطاب را کردند، تو که انسان پاک و خوب بودی، چرا مرتکب این عمل زشت شدی؟![۵]
برخی روایات نیز ناظر به همین تفسیر می باشند:
مغیره بن شعبه نقل می کند؛ پیامبر(ص) مرا به سمت نجران فرستاد. مردم آن جا از من پرسیدند: شما در قرآن تان مریم را خواهر هارون خوانده اید، در حالی که هارون(برادر موسی) فاصله زمانی بسیاری با حضرت عیسی(ع) دارد. من نتوانستم جواب آنان را بدهم. زمانی که نزد پیامبر(ص) برگشتم، این پرسش را با ایشان در میان گذاشتم و حضرتشان در جواب فرمود: آیا به آنان نگفتی که در آن زمان، مردم یکدیگر را با نام پیامبران و افراد نیکوکار گذشته، خطاب می کردند».[۶]
البته نقلی هم وجود دارد که هارون انسان پاک و صالحی در زمان حضرت مریم(س) بود که هر شخص پاکی را به او نسبت می دادند.[۷]
۴ – پدر حضرت مریم(س) از همسر دیگر خود دارای فرزندی بود که هارون نام داشت و مردم او را به آن برادر که انسان خوبی هم بود، نسبت داده اند و چنین گفته اند که پدر، مادر و حتی برادرت هارون، انسان های خوبی بودند، پس چرا تو چنین کرده ای.[۸]
در هرحال و هر تفسیری را که بپذیریم، در کلیت معنا و پیام آیه فوق، تغییری ایجاد نخواهد شد.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. مریم، ۲۷ – ۲۸٫

[۲]. علم الهدی، علی بن حسین، امالی المرتضی (غرر الفوائد و درر القلائد)، محقق، مصحح، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج ۲، ص ۱۹۶، قاهره، دارالفکر العربی، چاپ اول، ۱۹۹۸م؛ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب،‏ ج ۲، ص ۵۰، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.

[۳]. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۲۱، ص ۵۳۰، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق؛ فراء ابوزکریا، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، تحقیق، نجاتی، احمد یوسف، نجار، محمدعلی، شلبی‏، عبدالفتاح اسماعیل، ج ۲، ص ۱۶۷، مصر، دارالمصریه للتالیف و الترجمه، چاپ اول، بی تا.

[۴]. بلخی، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق، شحاته، عبدالله محمود، ج ۲، ص ۶۲۶، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۲۳ق؛ ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۲۱۲، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، تحقیق، عمیرات، شیخ زکریا، ج ۴، ص ۴۸۱، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۶ق

[۵]. بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق، المهدی‏، عبدالرزاق، ج ۳، ص ۲۳۱، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق؛ الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج ‏۶، ص ۲۱۳٫

[۶]. مسلم بن الحجاج، ابو الحسن القشیری، (صحیح مسلم) المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل الى رسول الله(ص)،  محقق، عبد الباق، محمد فؤاد، ج ۳، ص ۱۶۸۵، بیروت، دار احیاء التراث العرب، بی تا؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، ج ۴، ص ۲۷۰، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.

[۷]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ۶، ص ۷۹۱، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۸]. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، مقدمه، شهرستانی‏، ج ۱، ص ۲۵۷، قم، بیدار، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.