مهریه (صداق) عبارت است از مالی که مرد در هنگام ازدواج به رسم هدیه و پیشکش به همسرش اعطا می‌‌کند. چنان که خداوند می‌ فرماید:

«وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَهً»؛[۱] «مهر زنان را به طیب خاطر به آنها بدهید و اگر پاره ای از آن را به رضایت به شما بخشیدند بگیرید که خوش و گوارایتان خواهد بود».

آن‌گونه که شهید مطهری(رحمت الله علیه) بیان کرده اند: «پرداخت مهریه از سوی مرد به زن از سنن کهن در روابط خانوادگی بشری است و وضع آن نتیجه تدبیر ماهرانه ای است که در متن خلقت برای پیوند دادن زن و مرد به یکدیگر طراحی شده است، چرا که به حکم قانون طبیعت زن مظهر ناز و مرد نماد نیاز است و چنین است که مرد به طلب و خواستگاری زن می‌ رود. پس آن گاه که مرد در مقابل اظهار علاقه و طلب خویش پاسخ مثبت و علاقه متقابل زن را می‌‌بیند برای تشکر از زن و سپاس علاقه او مبلغی را به عنوان مهریه او عطا می‌‌کند».

مهریه مالی قابل مطالبه است و هر زمان که زن اراده نماید بر ذمه شوهر است که دِین خود را بپردازد. این هدیه و بخشش که از طرف مرد انجام می‌ شود، به معنای اظهار محبّت و علاقه و پای بندی به لوازم زندگی مشترک و ارتباط زناشویی است.

در آموزه های دینی برای مهریه، مقدار معینی تعیین نشده است، بلکه این امر به توافق زن و مرد بستگی دارد. همچنین در نوع مهریه نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که ارزش داشته باشد، می‌‌تواند مهریه قرار گیرد؛ همانند طلا، نقره، املاک، پول‌های رایج، لوازم زندگی و حتی آموزش قرآن یا آموزش مهارتی ویژه.

در ارتباط با مهریه حضرت زهرا(سلام الله علیها) باید گفت تمام دارایی حضرت علی(علیه السلام) در آن زمان منحصر به شمشیر و زرهی بود که می‌ توانست  به وسیله آنها در راه خدا جهاد کند و شتری نیز داشت که با آن در باغستان‌های مدینه کار می‌ کرد و خود را از می‌همانی انصار بی نیاز می‌ ساخت. پس از انجام خواستگاری و مراسم عقد وقت آن رسید که حضرت علی(علیه السلام) برای همسر گرامی خود اثاثی تهیه و زندگی مشترک خود را با دختر پیامبر آغاز کند.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) پذیرفت که حضرت علی(علیه السلام) زره خود را بفروشد به عنوان مهریه فاطمه(سلام الله علیها) در اختیار پیامبر بگذارد. زره به پانصد درهم به فروش رفت. پیامبر قدری از آن را در اختیار بلال گذاشت تا برای حضرت زهرا(سلام الله علیها) عطر بخرد و باقیمانده را به عمار یاسر و گروهی از یاران خود داد تا برای فاطمه(سلام الله علیها) و علی(علیه السلام) لوازم منزل تهیه کنند.

از صورت جهیزیه حضرت زهرا(سلام الله علیها) می‌‌توان به وضع زندگی بانوی بزرگوار اسلام به خوبی پی‌برد. فرستادگان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از بازار بازگشتند و آنچه برای حضرت زهرا(سلام الله علیها) تهیه کرده بودند به قرار زیر بود:

– پیراهنی به بهای هفت درهم؛

– یک روسری به بهای یک درهم؛

– قطیفه مشکی که تمام بدن را نمی‌ پوشانید؛

– یک تخت عربی از چوب ولیف خرما؛

– دو تشک از کتان مصری که یکی پشمی و دیگری از لیف خرما بود؛

– چهار بالش، دو تا از پشم و دو تای دیگر از لیف خرما؛

– پرده؛ حصیر هجری؛

– دست آس؛

–  طشت بزرگ؛

– مشکی از پوست؛

– کاسه چوبی برای شیر؛

– ظرفی از پوست  برای آب؛ آفتابه؛

– ظرف بزرگ مسی؛

– چند کوزه؛

– بازوبندی از نقره.

یاران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) وسایل خریداری شده را بر آن حضرت عرضه کردند و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در حالی که اثاث خانه دختر خود را زیر و رو می‌ کرد، فرمود:

«اللهم بارک لقوم جُلُّ آنِیَتَهَم الخَزَف »؛[۲] «خداوندا، زندگی را بر گروهی که بیشتر ظروف آنها را سفال تشکیل می‌ دهد مبارک گردان».

بنابراین برای پیروی از حضرت زهرا(سلام الله علیها) می‌‌توان مقدار مهرالسنه که در عرف آن زمان مهریه متوسطی محسوب می‌‌شده است را به عنوان میزان مهریه در نظر گرفت.

ما روایاتی نیز داریم که بر مبنای آن زنانی که مهریه را زیاد می‌‌گیرند شوم و بی‌برکت خوانده می‌‌شوند. در هر حال مهریه حقی است که برای زن گذاشته شده است که می‌ تواند آن را ببخشد یا مطالبه نماید. بهتر است شما به صورت منطقی، شفاف و در کمال احترام با والدین خود صحبت کنید و نیت خود را از الگو قرار دادن حضرت زهرا(سلام الله علیها) برای آنها تشریح نمایید. در نظر بگیرید که ایشان هم بدون مهریه به خانه بخت نرفتند. حتی مهریه ایشان از مهریه های خیلی پایین جامعه آن روز هم به شمار نمی‌ رفت بلکه مهریه متوسطی محسوب می‌‌شد. شما نیز می‌‌توانید حد معروف را برای میزان مهریه خود انتخاب کنید تا کدورتی هم حاصل نشود.

پی نوشت ها

[۱] – نساء، آیه ۴٫

[۲] – بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۱۳۰٫