در فرازی از زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم: «وَ حُجَجِ اللهِ عَلى أهْلِ الدُّنْیا وَ الآخِرهِ وَ الاُولى، وَ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ»؛[۱]«و حجّت‌هاى خدا بر اهل دنیا و آخرت و اولی، و رحمت خدا و برکات او [بر شما باد]».
۱ – «حُجَج»: جمع «حُجّه»، به معناى برهان، دلیل، راه پیروزى هنگام درگیرى [لفظى].
[۲]
۲ – «أهل»: بنابر مضافٌ الیه آن، معنایش متفاوت می‌شود: خویشاوندان، ایل و تبار، پیروان، وابستگان، ویژگان.
[۳]
۳ – «الدُّنْیا»: نقطه مقابل آخرت، به معناى جهان، سراى فانى؛ اسمى براى کره زمین است که ساکنانش آن‌را نسبت به سراى باقى، به خود نزدیک‌تر می‌بینند.
[۴]
۴ – «الآخِرَه»: نقطه مقابل متقدّم، و به معناى پسین، سراى باقى، سراى جاوید پس از مرگ.
[۵]
۵ – «الاُولى»: ضدّ پایان، به معناى آغاز، اولین، نخستین، زمان پیشین و جلوتر.
[۶]
شارحان زیارت جامعه کبیره، در تفسیر «الأولى»، سخن روشن و هماهنگى ندارند. برخى، آن‌را به معناى همین «دنیا» و مترادف با آن مى‌دانند، برخى «اولی» را به «عالم برزخ» تفسیر کرده‌ و  برخى آن را زمان «رجعت» دانسته‌اند و برخى نیز، آن‌را «امّت‌هاى گذشته» معرّفى کرده‌اند
[۷] گروهی نیز «اولی» را همان «عالَم ذرّ»[۸] که قبل از پیدایش بنی آدم بود دانسته‌اند؛ ولی معناى نخست (دنیا) ـ که علّامه مجلسى آن‌را انتخاب کرده است[۹] ـ، با ظاهر متن سازگاری بیشتری دارد و می‌توان گفت که تکرار آن پس از «الدنیا»، براى تأکید یا رعایت سجع است.[۱۰]

 

منبع: اسلام کوئست


[۱]. صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج ‏۲، ص ۶۱۰، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.

[۲]. واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج ‏۳، ص ۳۱۶، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.‌

[۳]. ابن فارس، أحمد، معجم مقاییس اللغه، ج ۱، ص ۱۵۰، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق؛ راغب اصفهانى، حسین بن محمد،  مفردات الفاظ قرآن‏، ص ۹۶، بیروت، دار القلم‏، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

[۴]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱۴، ص ۲۷۳، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

[۵]. لسان العرب، ج ‏۴، ص ۱۴؛ تاج العروس من جواهر القاموس، ج ‏۶، ص ۱۷٫

[۶]. مفردات ألفاظ القرآن، ص ۱۰۰؛ لسان العرب، ج ‏۱۱، ص ۷۱۶؛ فرهنگ فارسی معین، واژه «اولی».

[۷]. محمدى ری‌شهرى، محمد، غلامعلى، احمد، تفسیر قرآن ناطق(شرح زیارت جامعه کبیره)، ص ۱۹۵، قم، مؤسسه علمى فرهنگى دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، چاپ سوم، ۱۳۹۰ش.

[۸]. مجلسی، محمد باقر، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج ‏۹، ص ۲۵۳، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.

[۹]. همان.

[۱۰]. مجلسی، محمد تقی، روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ‌ج ‏۵، ص ۴۶۳، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.