چه آیاتی از قرآن کریم درباره ملامت سخن به میان آورده است؟

پاسخ اجمالی

۱ – نفس لوّامه:[۱]«وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَه»؛[۲]قسم به نفس لوامه و وجدان بیدار ملامتگر. این آیه شریفه به وجدان انسان و عاملی که موجب می شود بعد از انجام خطا، خود را ملامت و سرزنش کند، اشاره می کند.
۲ – کسانی که از سرزنش ملامت گران هراسی ندارند؛ خداوند در قرآن به مسلمانان هشدار می دهد که اگر بخواهند از دین روگردان شوند و به جاهلیت خود برگردند، خدا مسئولیت دین را به دست دیگران خواهد سپرد. سپس در توصیف این افراد جدید می فرماید: «… لا یَخافُونَ لَوْمَهَ لائِم»؛[۳] از ملامت سرزنش کنندگان، نمی ترسند.
۳ – کسانی که از ملامت شدن به دور هستند؛ خدا به پیامبرش می فرماید: «فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ»؛[۴] حال که کافران سرکش حاضر به پذیرش حق نیستند، از آنان رو برگردان و اعراض کن که به خاطر این کار شایسته سرزنش نخواهی بود.
همچنین در آیه ای دیگر و در بیان اوصاف مؤمنان می خوانیم: «مؤمنین واقعی در روابط جنسی پاکدامن هستند»، «إِلاَّ عَلى‏ أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومین»؛[۵] مگر در برابر همسران و کنیزان خود. که این اشخاص به خاطر رابطه با همسران و کنیزانشان، ملامت و سرزنش نخواهند شد.
۴ – روز قیامت، گناه کاران، شیطان را عامل گمراهی خود دانسته و او را ملامت می کنند. ولی شیطان به آنان می گوید: «فَلا تَلُومُونی‏ وَ لُومُوا أَنْفُسَکُم»؛[۶] بجای این که مرا ملامت کنید، خودتان را ملامت کنید؛ زیرا مقصر اصلی خود شما هستید که دعوت پیامبران را رها کرده و از من پیروی کردید.
۵ – زنانی که زلیخا را به خاطر درخواست رابطه با یوسف، مورد سرزنش قرار دادند. او برای این که ثابت کند شایسته ملامت شدن نیست، یوسف را به آنان نشان داد و گفت: «فَذلِکُنَّ الَّذی لُمْتُنَّنی‏ فیه»؛[۷] این همان کسی است که به خاطر علاقه به او مرا سرزنش کردید.
۶ – ملامت کردن خود:
الف. در قرآن درباره شیوه صدقه دادن چنین آمده: نه آن قدر خسیس باش که چیزی انفاق نکنی و «لا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُورا»؛[۸] نه آن قدر بخشش کن که برای خودت چیزی باقی نماند و خود را ملامت کنی و دست  خالی بمانی.
ب. درباره حضرت یونس می خوانیم: «فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَ هُوَ مُلیمٌ»؛[۹] ماهی بزرگ او را بلعید در حالی که او شایسته سرزنش بود.
ج. درباره فرعون چنین آمده: «فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِی الْیَمِّ وَ هُوَ مُلیم»؛[۱۰] فرعون و سربازانش را در دریا افکندیم در حالی که سزاوار سرزنش بود.
د. درباره کسانی که به باغی که داشتند دل خوش بودند و نمی خواستند حق فقیران را پرداخت کنند و به همین دلیل خدا باغ آنان را نابود ساخت، می فرماید: «فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ یَتَلاوَمُون»؛[۱۱] همدیگر را ملامت می کردند.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. ر.ک: «فرق شیطان با نفس اماره»، سؤال ۹۲۸.

[۲]. قیامه، ۲.

[۳]. مائده، ۵۴.

[۴]. ذاریات، ۵۴.

[۵]. مؤمنون، ۶؛ معارج، ۳۰.

[۶]. ابراهیم، ۲۲.

[۷]. یوسف، ۳۲.

[۸]. اسراء، ۲۹.

[۹]. صافات، ۱۴۲.

[۱۰]. ذاریات، ۴۰.

[۱۱]. قلم، ۳۰.