واژه «اخبات» که در آیاتی از قرآن آمده به چه معنا است؟

پاسخ اجمالی

واژه «اخبات» از ریشه «خبت» به معناى زمین مطمئن و محکم است، و به تدریج در معناى نرمى و تواضع استعمال شده است.[۱]
ابن عباس اما می گوید؛ «اخبات» به معنای انابه و تضرع است: «وَ أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ» یعنى به درگاه پروردگارشان انابه و تضرع نمودند. مجاهد گفته: یعنى به ذکر و یاد خدا آرامش و اطمینان یافتند. و قتاده می گوید؛ یعنى به درگاهش خضوع و خشوع نمودند. البته این سه معنا به هم نزدیک است و منافاتی با هم ندارند.[۲]
لذا آنچه در آیه «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّهِ هُمْ فیها خالِدُون»،[۳]همچنین جمله «وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِینَ»،[۴] نیز در جمله «فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ»[۵] آمده، به معناى تواضع و خشوع است؛ یعنی افراد متواضعی را که دل هایشان براى خدا نرم و خاشع گردیده و خود را برتر از آن نمی دانند که در برابر خدا به بندگی برخیزند را به بهشت ابدی بشارت ده.
بنابر این جمله «أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ»، ممکن است به یکى از سه معناى زیر باشد:
۱٫ مؤمنان راستینی که در برابر خداوند خاضع اند.
۲٫ آنهایی در برابر فرمان پروردگارشان تسلیم اند.
۳٫ آنهایی که به وعده هاى خداوند اطمینان دارند.[۶]
خلاصه این که منظور از «اخبات مؤمنان به سوى خدا»، اطمینان و آرامش یافتنشان به یاد خدا و تمایل دل هایشان به سوى او است، به گونه ای که ایمان درون دلشان متزلزل نگشته، به این سو و آن سو منحرف نشده و دچار تردید نگردند، همان طور که زمین محکم این چنین است، و اشیایى را که بر گرده خود دارد نمی لغزاند.[۷]
و این اشاره به یکى از عالی ترین صفات مؤمنان است که اثرش در تمام زندگى آنان منعکس است.
گفتنی است در حدیثى از امام صادق(ع) «اخبات» به معنای تسلیم آمده است: «یکى از یاران امام صادق(ع) به آن حضرت گفت: در میان ما مردى است که نام او «کلیب» است، هیچ سخنی از ناحیه شما را نمی شنود مگر این که فوراً می ‏گوید من در برابر آن تسلیم هستم؛ لذا ما اسم او را «کلیب تسلیم» گذاشتیم. امام فرمود: رحمت خدا بر او باد، سپس اضافه کرد: آیا می دانى تسلیم چیست؟ ما ساکت شدیم، امام فرمود: به خدا سوگند این همان «اخبات» است که در کلام خدای متعال آمده است: «الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ».[۸]

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص ۲۷۲، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

[۲]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ۵، ص ۲۳۰، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.                 

[۳]. هود، ۲۳٫

[۴]. حج، ۳۴٫

[۵]. حج، ۵۴٫

[۶]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۹، ص ۶۶، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۷]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۱۰، ص ۱۹۳، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، ۱۴۱۷ق.

[۸]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج ۲، ص ۱۴۳، تهران، المطبعه العلمیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.