مکر خداوند به چه معنا است؟
آیه ۵۳ سوره آل عمران می گوید: (یهود با خدا مکر کرد و خدا هم در مقابل به آنها مکر کرد و از همه کس خدا بهتر می تواند مکر کند.) آیا در این آیه خداوند با تفخر از مکاری خود سخن نمی راند؟ مگر مکر چیز بدی نیست.
پاسخ اجمالی
“مکر” در لغت عرب عبارت است از این که کسى را از منظورش باز دارند” (اعم از اینکه منظورش خوب باشد یا بد). بنا بر این معنا مکر همیشه و در همه جا بد نیست.
نسبت دادن این واژه در مورد خداوند به معناى خنثى کردن توطئههاى زیانبار است، و هنگامى که درباره مفسدان بکار مىرود به معنى جلوگیرى از برنامههاى اصلاحى است. منظور آیه مورد بحث این است که دشمنان “مسیح” با طرح هاى شیطانى خود مىخواستند جلو این دعوت الهى را بگیرند، اما خداوند براى حفظ جان پیامبر خود و پیشرفت آیینش تدبیر کرد و نقشههاى آنها نقش بر آب شد.
پاسخ تفصیلی
برای روشن شدن معنای این آیه باید دید منظور از” مکر الهى” چیست؟
“مکر” در لغت عرب با آنچه در فارسى امروز از آن مىفهمیم تفاوت بسیار دارد؛ زیرا در فارسى امروز “مکر” به نقشههاى شیطانى و زیان بخش گفته مىشود، در حالى که در لغت عرب هر نوع چارهاندیشى را “مکر” مىگویند در مفردات” راغب” مىخوانیم: المکر صرف الغیر عما یقصده[۱]: “مکر این است که کسى را از منظورش باز دارند” (اعم از اینکه منظورش خوب باشد یا بد).
بر این اساس “مکر”در اصطلاح قرآن اختصاصى به نقشههاى شیطانى و زیانبخش که در فارسى امروز در آن استعمال مىشود ندارد، و هم در مورد نقشههاى زیانبخش بکار مىرود، و هم چارهاندیشىهاى خوب. به همین دلیل در قرآن مجید گاهى” ماکر” با کلمه” خیر” ذکر شده مانند:” وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرینَ[۲] ” (خداوند بهترین چارهجویان است) و گاهى”مکر” با کلمه “سیئ” آمده است مانند: “وَ لا یَحیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلاَّ بِأَهْلِه[۳] ” (نقشه و اندیشه بد جز به صاحبش احاطه نخواهد کرد)
منظور آیه مورد بحث که “مکر” را به خدا نسبت مىدهد این است که دشمنان “مسیح” با طرحهاى شیطانى خود مىخواستند جلو این دعوت الهى را بگیرند، اما خداوند براى حفظ جان پیامبر خود و پیشرفت آیینش تدبیر کرد و نقشههاى آنها نقش بر آب شد.[۴]
بنا بر این مکر همیشه و در همه جا بد نیست. هنگامى که این واژه در مورد خداوند بکار مىرود به معناى خنثى کردن توطئههاى زیانبار است، و هنگامى که درباره مفسدان بکار مىرود به معناى جلوگیرى از برنامههاى اصلاحى است.[۵]
منبع:اسلام کوئست
پی نوشت:
[۱]. المفردات فی غریب القرآن، ص: ۷۷۲
[۲]. آل عمران، ۵۴
[۳]. فاطر، ۴۳
[۴]. تفسیر نمونه، ج۲، ص: ۵۶۷ و۵۶۶
[۵]. تفسیر نمونه، ج۱۵، ص: ۴۹۸
پاسخ دهید