«اعلى» از «علو» مشتق شده که به معناى نوعى برترى است. در توصیف خداوند به اعلا، تنها در مقام انتساب موجود مخلوق ـ که در برابر او پست و دنى است ـ این واژه و واژههاى دیگرى چون «علىّ» و «متعالى» به کار مىرود.[۱]

اما از آنجا که حضرت حق، علوّ بالذات دارد و در واقع این برترى ذاتى او است و مخلوقات و موجودات، علوّ و برترىشان بالغیر و به واسطه افاضه علوّ خداوند به آنها است؛ اصلاً نمىتوان برترى مخلوقات را با برترى خداوند متعال نسبت سنجى کرد و گفت: خدا از مخلوقاتش ـ که برترند ـ برتر مىباشد. در اینجا مقایسه معنا و مفهوم ندارد.[۲]

بر این اساس، واژه «اعلا»، بیانگر این حقیقت است که خداوند متعال، برتر از آن است که در فکر مخلوقات خود بگنجد. به مقام ذات او راهى نیست؛ نه فکر بدان مقام راه دارد و نه عقل و نه وهم و نه کشف ارباب شهود: «یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً».[۳]

عنقا شکار کـس نشـود دام بازچـین

کاینجا همیشه باد به دست است دام را

 

پرسش و پاسخ های دانشجویی پیرامون خداشناسی/ مؤلف:محمدرضا کاشفی

دفتر نشر معارف


پی نوشت ها

[۱] – نگا: رسائل توحیدى، ص ۶۴٫

[۲] – نگا: قاضى سعید قمى، شرح توحید صدوق، ج ۱، ص ۸۸٫

[۳] – طه ۲۰، آیه ۱۱۰٫