نویسنده : محمد اسفندیارى
ناشر : سازمان چاپ و انتشارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى – تهران
چاپ اول، ۱۳۸۰ شمسى
تلخیص و بیان گزارش گونه یک کتاب ضمن آنکه شهد و عصاره آن کتاب را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد، انگیزه مطالعه کتاب را در آنان زنده می‌کند. مجله مسجد در این بخش کتابهایی را برمی‌گزیند که در موضوع با روش مجله متناسب باشد. در این شماره که ویژه سال عزت و افتخار حسینی و مصادف با ایام سوگواری حضرت سیدالشهدا (ع) است، «کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)» گزارش می‌شود.در این کتاب شناسی، صد کتاب مهم درباره امام حسین (ع) که به زبان عربی و فارسی نوشته شده، به ترتیب تاریخ نگارش معرفی توصیفی شده است.
با توجه به اینکه کتاب، یک اثر کتاب شناسی است، در این مقاله به طور عمده از مقدمه مستوفای نویسنده محترم – که درباره چگونگی تدوین و گزینش کتابها است – استفاده شده است.
همچنین، پایان بخش این کتاب، بخشی با عنوان: «امام حسین (ع) در الذریعه» است، که البته کتابی مستقل و مکمل کتاب حاضر قلمداد می‌شود. در این بخش، کلیه کتابهای درباره امام حسین (ع)، از کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه، تألیف شیخ آقا بزرگ تهرانی، استخراج شده است، که با حذف مکررات، حدود ۹۰۰ کتاب می‌باشد که به طور اختصار توضیح داده شده است.

ضرورت کتاب شناسی

هر پژوهشی، باید مسبوق به کتاب شناسی باشد. به عبارت دیگر، هیچ پژوهشی استوار نخواهد بود، مگر استوار به کتاب شناسی باشد. لذا، بر هر پژوهنده‌ای واجب است که در هر موضوعی که پژوهش می‌کند، نخست کتاب شناسی آن موضوع را فراهم سازد و بنگرد که دیگر پژوهندگان در آن باره، چه گفته‌اند و چه کتابهایی در آن موضوع بحث شده است.

ضرورت کتاب شناسی امام حسین (ع)
بعد از واقعه خونبار عاشورا، هیچ قرنی در تاریخ اسلام سپری نشد، مگر اینکه دهها و گاه صدها، کتاب و رساله درباره عاشورا نوشته شد. در این میان، کارنامه عاشورانویسی در قرن چهاردهم و پانزدهم هجری، پربارتر است. به یقین، مجموع آثاری که درباره امام حسین (ع) نوشته شده، بیش از آثاری است که درباره دیگر امامان نوشته شده است. و چنین می‌نماید که تا انسان هست، عاشورانویسی هم ادامه خواهد داشت.
پس ضروری است که چند گونه کتاب شناسی از این کتابها فراهم شود، همچون، کتاب شناسی: تاریخی، پژوهشی، توصیفی، غیرتوصیفی، تحلیلی و انتقادی.
فایدهِ این گونه کتاب شناسی، آن است که دانسته شود: چه کتابهایی درباره امام حسین (ع) نوشته شده و چه کتابهایی نوشته نشده است؟ چگونه کتابهایی در باره امام حسین (ع) نوشته شده؟، کتابهای مهم و غیرمهم و قوی و ضعیف چیست؟
امروزه، نمی‌توان کتابی علمی و پژوهشی درباره امام حسین (ع) نوشت، مگر اینکه به کتابهای مستقلی که در باره آن حضرت نوشته شده است، رجوع کرد. و نمی‌توان با رجوع به کتابهای تاریخ عمومی، مانند تاریخ طبری و کامل ابن اثیر و تاریخ ذهبی، کتابی استوار در این باره فراهم کرد.

گزارشی پیرامون این کتاب شناسی

این کتاب شناسی «تاریخی» و به تعبیر دیگر، سنوی است. مقصود از تاریخی بودن، این نیست که کتاب‌های تاریخی معرفی شده است. بلکه مقصود این است که کتابها به ترتیب تاریخ تألیف آن معرفی شده است.
این کتاب شناسی، بیشتر «توصیفی» است، نه «تحلیلی» و نه «انتقادی». و لذا، از تحلیل، انتقاد و داوری پرهیز شده است.
در توصیف کتابها، کوشش شده است دورنمایی از محتوای آنها به دست داده شود. توصیف بیشتر از کتابی، لزوماً به معنای اهمیت بیشتر آن نیست، بلکه به خاطر کثرت مطالب و عناوین آن می‌باشد. به هر حال، اغلب کتابها در دو صفحه معرفی شده است.
این کتاب شناسی، جامع نیست، بلکه گزیده است. در این کتاب شناسی، صد کتاب مهم درباره امام حسین گزیده و معرفی شده است. معیار برای گزیدن هر کتاب «مهم» بودن آن است، قطع نظر از درست یا نادرست بودن آن. بنابراین، ممکن است کتابی مهم باشد، اما معتبر و متقن نباشد.

معیارهای مهم بودن هر کتاب عبارت است:

الف: قدمت آن تا هنگام تألیف کتاب بحارالانوار، مشروط به اینکه با مسامحه برخوردار از یکی دیگر از معیارها باشد.
ب: اثرگذاری آن، مشروط به اینکه تأثیر آن فقط بر عوام نباشد؛ مانند کتاب ناسخ‌التواریخ، که در طبقه اهل علم نیز مؤثر بوده است. بنابراین، کتاب طریق البکاء و طوفان‌البکاء که فقط بر عوام مؤثر بوده است، از این معیار برخوردار نیست.
ج: مرجع بودن آن، مشروط به اینکه ضعیف یا ناقص نباشد.
د: ندرت موضوع آن، مشروط به اینکه محتوای آن درست و متقن باشد.
هـ: علمی بودن آن، ولو اینکه مخدوش باشد.
و: اعتبار آن، مشروط به اینکه حاصل اجتهاد و تحقیق نویسنده باشد.
ز: ابتکاری بودن آن، مشروط به اینکه مطالب جدید آن ضعیف (نه مخدوش)، نباشد.
ح: تحلیلی بودن آن، مشروط به اینکه تحلیل‌های کتاب، ضعیف و تکراری (نه مخدوش) نباشد.
هر کتابی که، بدون مسامحه، یکی از این معیارها را داشته باشد، مهم دانسته شده و در این کتاب شناسی معرفی گردیده است.

بنابراین، کتاب شناسی حاضر سه قید دارد: توصیفی، تاریخی و گزینشی. به لحاظ هدف، توصیفی است؛ به لحاظ تنظیم، تاریخی (سنواتی) است؛ و به لحاظ شمول، گزینشی است.
البته، از میان این صد کتاب درباره امام حسین (ع)، چند کتاب از بقیه مهمتر است. این دسته از کتابها، با علامت « » مشخص شده است.
زبان این کتاب شناسی، فارسی و عربی است.
محیط این کتاب شناسی، ایران است، البته، چند کتاب که در ایران منتشر و پخش نشده، نیز معرفی شده است. پس، بهتر است گفته شود که مرکز محیط این کتاب‌شناسی، ایران است.

البته، محدود بودن این کتاب شناسی به محیط ایران، موجب شده است ک پاره‌ای از کتابهای مهم از قلم بیفتد. به یقین اگر این کتاب شناسی در مصر، بیروت یا سوریه فراهم شده بود، تفاوت اندکی با محتوای کنونی آن داشت.
این کتاب شناسی، بی‌واسطه است. هیچ کتابی با واسطه (از طریق کتاب شناسی و نشریات) معرفی نشده است.
این کتاب شناسی، «کتاب» شناسی است و نه نسخه شناسی به سخن دیگر، در این کتاب شناسی، فقط به معرفی کتابهای مطبوع پرداخته‌ایم.
مبدأ زمانی خاصی برای این کتاب شناسی، در نظر گرفته نشده است. اما منتهای آن، محرم ۱۴۲۰، فروردین ۱۳۷۸، است.
این کتاب شناسی، ویژه امام حسین (ع) است. بنابراین، کتابهایی که درباره یکایک اصحاب یا اهل بیت آن حضرت نوشته شده، خارج از موضوع این کتاب شناسی است.

آیین تدوین

عنوان کتابها، بدون هیچ تصرفی در املای آن، آمده است. ملاک آن، صفحه عنوان کتاب مورد نظر می‌باشد.
پس از عنوان کتاب، نام شخص و نام خانوادگی پدیدآورنده کتاب بدون هیچ تصرفی در املای آن آمده است.
پس از نام پدیدآورنده، نام کمک پدیدآورنده – مانند: مصحح، مترجم و ویراستار – آمده است.
پس از آن، مشخصات نشر کتاب آمده است. این مشخصات عبارت است از: نوبت چاپ، نوبت ویرایش، محل نشر، ناشر و تاریخ نشر.
مقصود از چاپ اول، لزوماً بدین معنا نیست که آن کتاب، هیچگاه پیشتر به چاپ نرسیده است؛ بلکه مقصود، چاپ اول کتاب از سوی ناشر آن است. بنابراین، ممکن است آن کتاب پیشتر از سوی ناشر دیگری به چاپ رسیده باشد.
نکته دیگر اینکه، اگر چاپ کتابها در ایران باشد، تاریخ آن هجری شمسی و اگر در جهان غرب باشد، هجری قمری است. اما اگر خلاف این قاعده باشد، با حروف اختصاری «ش» و «ق»، به شمسی و قمری بودن آن اشاره شده است.
پس از مشخصات نشر کتاب، مشخصات ویژه کتاب آمده است. این مشخصات، عبارت است از: تعداد جلد، تعداد صفحه، قطع، تصویر، سند و کتاب شناسی (یا کتابنامه).

اگر کتابی فاقد یکی یا پاره‌ای از اطلاعات کتاب شناختی بود و آن اطلاعات از راه دیگری به دست آورده شد، در داخل قلاب گذاشته شده است.
پس از همه اینها، به توصیف محتوای آن پرداخته شده است. در توصیف کتابها، نخست به معرفی کلی و سپس اجزای آن پرداخته شده است.
در ضمن توصیف هر کتاب، به تاریخ دقیق تألیف آن تصریح شده است. و در صورت نیافتن آن، حدود تاریخ تألیف، یا تاریخ درگذشت مؤلف، مشخص شده است. ترتیب معرفی کتابها، براساس تاریخ تألیف آنهاست.
در ضمن توصیف هر کتاب، ترجمه‌ها، تصحیحها، تلخیصها و نقدهایی که بر آن نوشته شده، معرفی شده است.
برای ارائه مشخصات کتاب شناختی کتابها، از چند حرف اختصاری استفاده شده. آن حروف و معنای آنها به شرح ذیل است: «بی م»: بدون ذکر محل نشر، «بی نا»: بدون ذکر ناشر، «بی تا»: بدون تاریخ نشر، «ش»: هجری شمسی، «ق»: هجری قمری، «ح»: حدود، «ج»: جلد، «ز»: جزء، «د»: دفتر، «ق»: قسمت و «ص»: صفحه.

نتیجه بررسیها

از میان صد کتاب معرفی شده، پنج کتاب در فاصله قرن اول تا پنجم، نه کتاب در فاصله قرن ششم تا دهم، و ۸۶ کتاب در فاصله قرن یازدهم تا اوایل قرن پانزدهم، نوشته شده است.
از میان کتابهای معرفی شده، حدود ۸۰ کتاب از شیعه و بیست کتاب از اهل سنت است.
از میان کتابهای معرفی شده، حدود ۷۰ کتاب عربی و ۳۰ کتاب فارسی است.
کهن‌ترین کتاب، تسمیه من قتل مع الحسین بن علی علیهما السلام من ولده و اخوته و اهله و شیعه، از فضیل بن زبیر رسّان، درگذشته در حدود نیمه دوم قرن دوم، است.
مفصلترین کتاب دائرهالمعارف الحسینیه، از محمدصادق محمد (کرباسی) است. ۱۰ جلد از این کتاب، تا سال ۱۳۷۴ منتشر شد.
مفصل‌ترین کتاب روایی، الامام الحسین (ع) فی احادیث الفریقین من قبل الولاده الی بعد الشهاده، از سید علی موحد ابطحی اصفهانی است. دوره کامل این کتاب، به هفت جلد می‌رسد.
اغلب کتابهای تحلیلی یا همه آنها، در قرن چهاردهم و پانزدهم نوشته شده است.
مناقشه‌انگیزترین و تحلیلی‌ترین کتاب درباره امام حسین (ع)، شهید جاوید، اثر نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی، است.
مناقشه‌انگیزترین کتاب درباره عزاداری، التنزیه فی اعمال الشبیه، از سیدمحسن امین، است.
۱۰- برخی از کتابهای معرفی شده، بسیار مخدوش و ضعیف و با وجود این، بسیار مهم است.
۱۱-خرافه‌آمیزترین کتابی که درباره امام حسین (ع) نوشته شده، اکسیرالعبادات فی اسرار الشهادات، معروف به اسرار الشهاده، از فاضل دربندی است.
۱۲- برخی از کتابها، فقط به قیام و شهادت آن حضرت اختصاص دارد، و درباره بخشهای دیگر زندگی آن حضرت نیست؛ مانند مقتل‌الحسین (ع) و مقتل ابی‌عبدالله (ع).
۱۳-میان دیدگاه گذشتگان و معاصران به امام حسین (ع)، تفاوت است. در گذشته بیشتر با نگاه عاطفی به امام (ع) می‌نگریستند و به مصیبت آن حضرت توجه می‌شد. اما امروزه علاوه بر نگاه عاطفی، بیشتر با نگاه سیاسی به سیاست و مبارزه امام (ع) توجه می‌شود.

چند نکته

تعداد کتاب‌هایی که درباره زندگی و قیام امام حسین (ع) به فارسی و عربی نوشته شده است، معلوم نیست. شاید در حدود ۵ هزار عنوان کتاب مستقل به فارسی و عربی، مطبوع، مخلوط و مفقود، درباره آن حضرت نوشته شده است. اما رقمهای مبالغه‌آمیزی، همچون: دهها هزار، صدها هزار و حتی میلیونها عنوان، به هیچ وجه صحیح نیست.
به یقین تعدادی از کتاب‌هایی که گذشتگان درباره امام حسین (ع) نوشته‌اند، به ویژه کتابهای قرن اول تا پنجم، از میان رفته و هیچ اثری از آنها در دست نیست.
در قرن چهاردهم و پانزدهم ضمن اینکه کتابهای ارزنده‌ای درباره امام حسین (ع) نوشته شده، کتابهای ضعیف و سست فراوانی هم نوشته شده است. علت آن هم روشن است، چون کتابهایی درباره امام حسین (ع)، خوانندگان بیشتری دارد. ولی عده‌ای از این نویسندگان، صلاحیت کافی و حتی لازم را ندارند. محتوای این کتابها چند نقل، قصه و خبر، توأم با خرافه و مبالغه است. نشر آنها نیز پریشان است. گرچه بعضی از اینان از سر اخلاص و ارادت به امام حسین (ع) اقدام به این کار کرده‌اند؛ هیچگاه اخلاص و تقوا نمی‌تواند جانشین علم شود؛ چنانکه علم نمی‌تواند جانشین اخلاص و تقوا شود. علم و تقوا جانشین یکدیگر نمی‌شوند، و بی‌جانشین هستند.

علت قیام امام حسین (ع) و هدف آن حضرت از خروج، موضوعی مهم است و باید در هر کتابی که درباره آن حضرت نوشته می‌شود، به تفصیل بدان پرداخته شود در کتاب‌های گذشتگان، بندرت و به اجمال به این موضوع پرداخته می‌شد. اما در کتابهای معاصران، فراوان از آن بحث شده است.
در کتاب‌های گذشتگان بیشتر بر این نکته تأکید می‌شد، که آن حضرت از ازل مأمور به قیام و کشته شدن بود. نتیجه چنین تفسیری از علت قیام امام (ع)، آن را به مأموریتی فردی و قیامی اختصاصی تبدیل می‌کرد که امکان اقتدا و الگو گرفتن از آن حضرت را منتفی می‌کرد.
تردیدی نیست که پاره‌ای از اخبار و روایات درباره قیام امام حسین (ع) مجعول است. با وجود این، قرنهاست که این اخبار و روایات با آب و تاب نقل می‌شود. و بر پایه آنها، تاریخ نوشته و تحلیل می‌شود. لازم است همان دقتی که در علم فقه درباره روایات می‌شود و سند و متن آنها وارسی، جرح و تعدیل می‌گردد، در تاریخ نیز معمول شود.

در گذشته – از قرن اول تا سیزدهم – به قیام عاشورا و شهادت امام حسین، بیشتر با نگاه عاطفی نگریسته می‌شد. اما امروزه – قرن چهاردهم و پانزدهم – علاوه بر آن، بیشتر با نگاه سیاسی بدان نگریسته می‌شود.
در نگاه عاطفی، فقط به مصیبت نگریسته، و بر آن گریسته می‌شود. اما در نگاه سیاسی، به سیاست و مبارزه امام (ع) هم نگاه می‌شود.
در یک کلام، در نگاه سیاسی – عاطفی، این قیام، یک قیام اختصاصی و قضیه شخصی نیست، بلکه قیامی است که همگان باید از آن پیروی کنند.
تفاوت دید گذشتگان و معاصران، از محتوای کتابهایشان دانسته می‌شود. در گذشته، قیام امام حسین با واژه‌های: بکاء، دمع، مصیبت، حزن و غم، بلاء و ابتلاء، عزا، ماتم، تشنگی و اسارات بود. اما امروزه بیشتر واژه‌های: آزادی و آزادگی، انقلاب، نهضت، قیام، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح، حکومت، سیاست و عدالت می‌باشد.
حتی با تأمل در عنوان کتاب‌ها، تفاوت این دو دیدگاه روشن می‌شود. عنوان‌هایی مانند: طریق البکاء، محیط البکاء، عمان البکاء، مفتاح البکاء، فیض‌الدموع عین الدموع مخازن الاحزان، نوحه‌الاحزان، بحرالغموم، مجمع‌المصائب، اکلیل المصائب، مربوط به گذشته است. و عنوان‌هایی مانند: رهبر آزادگان، حماسه عاشورا، راه حسین، رسالت انقلابی امام حسین، ثورهالحسین، رستاخیز حسینی، تحلیل انگیزه‌های قیام کربلا، مربوط به معاصران است. علاوه بر آن، درگذشته از فرجام قیام امام حسین (ع) با دو واژه «مقتل» و «مصرع» یاد می‌شد. اما امروزه از فرجام قیام ایشان، با واژه «شهادت» یاد می‌شود.
نگاه عاطفی نویسندگان و شاعران گذشته به قیام امام (ع)، ادبیات مراثی را به وجود آورد. و نگاه سیاسی نویسندگان و شاعران معاصر، «ادبیات حماسی» را موجب شده است.
کتاب شناسی کتاب شناسیهای امام حسین (ع)
همان‌طور که بیان شد، هر پژوهشی باید مسبوق به کتاب شناسی باشد. پس، اگر موضوع پژوهش کتاب شناسی باشد، باید نخست کتاب شناسی آن (کتاب شناسیها) فراهم شود.
در این کتاب شناسی، ۴۳ کتاب شناسی درباره امام حسین، معرفی توصیفی شده است. این کتاب شناسیها، کتاب، یا یک بخشی از کتاب و مقاله است. کامل‌ترین کتاب شناسی، از آن عبدالجبار رفاعی است که در ضمن کتاب معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت صلوات الله علیهم، چاپ شده و در آن ۳۲۱۵ کتاب و مقاله معرفی گردیده است.

این کتاب‌شناسی‌ها، عبارت است از:
استادی، رضا، «کتابنامه امام حسین (ع)»، چاپ شده، در کتاب چهل مقاله، چاپ اول، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۷۱، ص ۳۹۹-۴۲۶، وزیری
در این کتاب شناسی که پیشتر در مجله کیهان اندیشه (شماره ۱۳، مرداد و شهریور ۱۳۶۶) چاپ شده بود، بیش از ۵۰۰ کتاب معرفی شده است.
امینی، محمدهادی، «المؤلّفون فی الامام الحسین و ثورته المقدسه»، العدل، سال اول، شماره ۱۶، ۱۳۸۶ ق، ص ۱۹-۲۱ برخی از نویسندگان درباره امام حسین (ع) و آثارشان معرفی شده‌اند.
ایرانی قمی، اکبر (به کوشش) «اصحاب امام حسین (ع) و سایر شهدای کربلا»، چاپ شده در کتاب فهرست موضوعی تراجم: راهنمای منابع شرح حال پیامبران، ائمه اطهار (ع)، امامزادگان، صحابه و… موجود در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۳۷۱، د ۱، ص ۲۸۶-۲۹۰، وزیری

۳۲ کتاب چاپی درباره اصحاب امام حسین (ع) و شهیدان کربلا، که در کتابخانه آیت‌الله مرعشی موجود است.
ایرانی قمی، اکبر (به کوشش)، «حضرت امام حسین (ع)»، چاپ شده در کتاب فهرست موضوعی تراجم موجود در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۳۷۱؛ د ۱، ص ۱۳۱-۱۴۷، وزیری
۱۵۰ کتاب چاپی درباره امام حسین (ع) که در کتابخانه آیت‌الله مرعشی موجود است، معرفی شده است.
ایرانی قمی، اکبر (به کوشش)، «زینب و سایر بانوان کربلا»، چاپ شده در کتاب فهرست موضوعی تراجم موجود در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۳۷۱، د ۱، ص ۲۷۹-۲۸۵، وزیری
۵۰ کتاب چاپی در باره بانوان کربلا، موجود در کتابخانه آیت‌الله مرعشی، معرفی شده است.
ایزدپناه، عباس با یاری رسول جعفریان، «سخنی در باب منابع عاشوراشناسی» چاپ شده در کتاب معاونت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی (گردآورنده)، ره توشه راهیان نور (ویژه محرم)، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵، ص ۲۱۳-۲۲۰، وزیری
شامل معرفی ۳۰ کتاب، درباره امام حسین (ع). اغلب کتابهای معرفی شده جدید است، و مشخصات کتاب شناختی آنها نیامده است.
پژوهشکده باقرالعلوم (ع)، کتابنامه امام حسن (ع)، فتوکپی، قم، پژوهشکده باقرالعلوم (ع)، [۱۳۷۱]، ۴+۶+۴۳ ص، رحلی شامل معرفی ۸۰ کتاب فارسی چاپ شده، درباره امام حسین (ع) و یارانش است.
پژوهشکده باقرالعلوم (ع)، کتابنامه عاشورا، فتوکپی، قم، پژوهشکده باقرالعلوم (ع) [بی تا]، ۹+۳۰ ص، رحلی
۲۳۵ کتاب و مجله درباره امام حسین (ع) و عاشورا معرفی شده است. برخی آثار، مکرر معرفی شده، و برخی دیگر خارج از موضوع است.
پژوهکشده باقرالعلوم (ع)، کتابنامه محرم، فتوکپی، قم، پژوهکشده باقرالعلوم (ع)، [بی تا]، ۱۳ ص، رحلی
۷۳ کتاب و مجله، درباره امام حسین (ع) و محرم معرفی شده است. برخی آثار، کاملاً خارج از موضوع است.
تبریزیان (حسون)، فارس، «اول من کتب المقتل الی زمن السید ابن طاووس»، چاپ شده در کتاب رضی‌الدین ابی‌القاسم علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، الملهوف علی قتلی الطفوف، تصحیح و مقدمه فارس تبریزیان (حسون)، چاپ اول، [قم، دارالاسوه]، ۱۴۱۴ ق، ص ۳۱-۴۱، وزیری
۳۲ کتاب مقتل تا پیش از کتاب ابن طاووس، معرفی شده است. –
تقیان، لایه و جمشید کیانفر، «کتاب شناسی تعزیه»، فصلنامه تئاتر، شماره ۱۳، بهار ۱۳۷۰، ص ۲۶۵-۳۱۰
این مقاله، شامل معرفی آثار متعددی درباره تعزیه می‌باشد. مشخصات آن در کتاب فهرست مقالات فارسی در زمینه تحقیقات ایرانی، از ایرج افشار _چاپ اول، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴)، ج ۵، ص ۳۵، آمده است.
چلکووسکی، پیتر جی، «کتاب شناسی»، چاپ شده در کتاب تعزیه: نیایش و نمایش در ایران، [عنوان روی جلد: تعریه، هنر بومی پیشرو ایران]، ترجمه داوود حاتمی، چاپ اول، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷، ص ۳۶۵-۳۸۷
کتابها و مقالات متعددی درباره تعزیه، که اغلب آنها به زبان انگلیسی و فرانسوی است، معرفی شده است.
حاج سید جوادی، سید کمال، «فهرست کتابهای منتشر شده در باره بدعت‌ها و سنن مذهبی شیعیان»، چاپ شده در کتاب فهرستواره ایرادات و شبهات علیه شیعیان در هند و پاکستان، یادداشت احمد مسجد جامعی، تهیه شده در مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول، [تهران]، معاونت پژوهشی و آموزشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۵، ص ۱۲۳-۱۲۷، رقعی
۲۷ کتاب در ردّ عزاداری و برپایی تعزیه برای امام حسین (ع) معرفی شده است. این کتابها به زبان اردو است.
حاج سید جوادی، سید کمال، «حادثه کربلا»، چاپ شده در کتاب فهرستواره ایرادات و شبهات علیه شیعیان در هند و پاکستان، یادداشت احمد مسجد جامعی، تهیه شده در مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول، [تهران]، معاونت پژوهشی و آموزشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۵، ص ۶۰-۶۲، رقعی
نُه کتاب در ردّ قیام امام حسین (ع) معرفی شده است. این کتابها به زبان اردو است، و در هندوستان و پاکستان منتشر شده است.
حاج سید جوادی، سید کمال، «قاتلان امام حسین (ع)»، چاپ شده در کتاب فهرستواره ایرادات و شبهات علیه شیعیان در هند و پاکستان، یادداشت احمد مسجدجامعی، تهیه شده در مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول، [تهران]، معاونت پژوهشی و آموزشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۵، ص ۶۲-۶۴، رقعی
نُه کتاب، که در آنها ادعا شده قاتلان امام حسین (ع) از شیعیان او بودند، معرف گردیده است. این کتابها به زبان اردوست، و در هندوستان و پاکستان منتشر شده است.
حبیبی، نجفقلی (گردآوری و تنظیم)، کتاب شناسی امام حسین (ع)، چاپ اول، [تهران]، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۴، ۲۵۹ص، وزیری
در این کتاب شناسی، نزدیک به ۹۰۰ عنوان کتاب درباره امام حسین (ع) و یارانش، در ضمن هشت بخش، معرفی شده است.
حسینی جلالی، محمدحسین، «الامام‌الحسین (ع)»، چاپ شده در کتاب فهرس تراث اهل البیت (ع)، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۱۸، ص ۱۲۵-۱۲۶، وزیری
سه کتاب، که شامل گزیده‌ای از احادیث امام حسین (ع) است، معرفی شده است.
دوانی، علی، «نقد و بررسی مقاتل موجود»، چاپ شده در کتاب پژوهشکده علوم انسانی دانشگاه امام حسین (ع)، خورشید شهادت: مجموعه مقالات برگزیده اولین سمینار بررسی ابعاد زندگانی امام حسین (ع)، چاپ اول، تهران، دانشگاه امام حسین (ع)، ۱۳۷۴، د ۱، ص ۳۴۱-۳۶۶، وزیری
شانزده کتاب مقتل مستقل و غیرمستقل از شیعه، معرفی توصیفی شده است.
«ده سال با کتاب عاشورا»، کتاب هفته، دوره جدید، شماره ۲۱، چهارم اردیبهشت، ۱۳۷۸، ص ۶
۸۴ کتاب درباره امام حسین (ع) که اغلب آنها فارسی است و از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۷ منتشر شده، معرفی گردیده است.
رادفر، ابوالقاسم، «گزیده کتاب شناسی تعزیه»، کیهان فرهنگی، سال چهارم، شماره ۷، شماره پیاپی۴۳، مهر ۱۳۶۶، ص ۳۳-۳۴
در حدود هفتاد کتاب و مقاله درباره تعزیه، که اغلب کتابها مستقلاً در این باره نیست، معرفی شده است.
بر این مقاله، استدراکی نوشته شده که عنوان ندارد، و به قلم محمد حسن رجائی زفره‌ای است و در آن، ۱۰ اثر دیگر معرفی شده است. این استدراک در همان مجله (سال چهارم، شماره ۱۰، شماره پیاپی ۴۶، دی ۱۳۶۶)، ص ۵۱، چاپ شده است.
روسی، اتور و السیو بومباچی، فهرست توصیفی نمایشنامه‌های مذهبی ایرانی (مضبوط در کتابخانه واتیکان)، گردآورنده نسخ انریکو چرّولی، ترجمه جابر عناصری، چاپ اول، تهران، مؤسسه فرهنگی گسترش هنر، ۱۳۶۸، ۲۹۰ ص، وزیری
در این کتاب، به معرفی ۱۰۵۰ مجلس تعزیه ایرانی پرداخته شده است. همه نسخه‌های این تعزیه‌ها، در کتابخانه واتیکان است، و محور همه آنها امام حسین (ع) می‌باشد. این کتاب در سال ۱۹۶۱ م، میلادی در ایتالیا منتشر شد.
رفاعی، عبدالجبار، «دلیل الباحث عن‌الامام الحسین بن علی بن ابی طالب (ع) باللغه‌العربیه».التوحید، سال پنجم، شماره سی‌ام، محرم – صفر ۱۴۰۸، ص ۹۲-۱۰۹
۲۳۸ مقاله و کتاب، چاپ شده و نشده و مستقل و غیرمستقل، درباره امام حسین (ع) معرّفی شده است.
رفاعی، عبدالجبّار، «کشاف بالکتابات العربیه حول ثوره الامام الحسین (ع) و آثارها»، رساله الحسین (ع)، سال اوّل، شماره اول، ۱۴۱۱هـ . ق، ص ۲۱۳-۲۲۱؛ سال اوّل، شماره دوم، ۱۴۱۲ ق، ص ۲۰۷-۲۱۶
۱۲۲ کتاب درباره امام حسین (ع) و یارانش، که عنوان آنها با حرف «آ» و «ا» آغاز می‌شود، معرفی شده است.
رفاعی، عبدالجبّار، معجم ما کتب عن الرّسول و اهل‌البیت صلوات الله علیهم، چاپ اول، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۱، ج ۷، ص ۶۱-۴۷۶ و ج ۸، ص ۵-۱۵۵، وزیری قسم پنجم این اثر کتاب شناسی امام حسین (ع) است و شامل اغلب صفحات جلد هفتم و کمی از جلد هشتم است. در این قسم ۳۲۱۵ کتاب و مقاله معرفی شده که بیشترینه آنها به زبان عربی و فارسی، و تعدادی از آنها به زبان اردو و تعداد کمتری به زبانهای دیگر است. این کتاب شناسی کاملترین کتاب شناسی امام حسین است.
صاحبی، محمدجواد، «مقتل و مقتل‌نگاران»، کیهان فرهنگی، سال یازدهم، شماره ۴، شماره پیاپی ۱۱۱، تیر ۱۳۷۳، ص ۳۱-۳۳
گزارشی مختصر از سیر مقتل نگاری ارائه شده است. نویسنده هم به مقتل‌های مستقل و هم به کتابهایی که بخشی از آن در موضوع مقتل امام حسین (ع) است، اشاره کرده است. این مقاله در کتاب مقتل الشمس: تحقیق و تحلیل تاریخ نهضت حسینی، از همین نویسنده، چاپ شده است (چاپ سوم، قم، انتشارات هجرت، ۱۳۷۵).
صحتی سردرودی، محمد، «گزیده کتاب شناسی توصیفی امام حسین (ع)»، پاسدار اسلام، سال یازدهم، شماره ۱۷۴، خرداد ۱۳۷۵، ص ۴۹-۵۶
شامل معرفی ۶۰ کتاب و مجله، درباره امام حسین (ع) است.
صفر علی پور، حشمت‌الله و دیگران، کتاب شناسی امام حسین (ع)، ج ۱، کتابنامه، چاپ اول، [قم]، پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، ۱۳۷۷، شش+ ۵۸۶ ص، وزیری
دوره کامل این کتاب، سه جلد پیش‌بینی شده که جلد اول و دوم، ویژه کتابها و جلد سوم، مشتمل بر مقالات است. در این جلد، ۳۱۰۱ کتاب چاپی و خطی به فارسی، عربی، ترکی و اردو درباره امام حسین (ع) معرفی شده است.
طباطبایی، سید عبدالعزیز، «المدونات التأریخیه لواقعه الطف، دراسه ببلیوغرافیه»، الموسم، مجلد سوم، شماره ۱۲، ۱۴۱۲ هـ . ق، ص ۱۴۳-۱۴۷
۱۷ کتاب درباره امام حسین (ع) معرفی شده است. در عنوان همه کتابها، کلمه «مقتل» آمده و همه آنها عربی و از کتابهای گذشتگان است و نویسندگان آنها سنی هستند.
این مقاله، بخشی از تحقیق نویسنده با عنوان اهل البیت علیهم السلام فی المکتبه العربیه است که پیشتر در مجله تراثنا چاپ شده بود و متن کامل آن، ذیل همین عنوان، چاپ شده است (چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۱۷ ق)، ص ۵۳۲-۵۴۸).
عندلیب همدانی، حسین، «مقتل نگاری»، چاپ شده در کتاب ثارالله: خون حسین علیه‌السلام در رگهای اسلام، چاپ اول؛ قم، انتشارات در راه حق، ۱۳۷۶، ص ۸۵-۹۶، وزیری
شامل بحثی است درباره : «نخستین مقتل»، «منابع اولیه مقتل»، «مقاتل از میان رفته»، «نخستین مقتل فارسی»، «مقاتل اهل سنت» و «دفاع از لهوف».
غفوری، علی، «کتابهایی در زمینه نهضت حسین»، چاپ شده در کتاب گوشه‌ای از سرگذشت و شهادت امام حسین، [تهران]، فجر، ۱۳۵۶، ص ۱۹۹-۲۳۱، رقعی
شامل معرفی ۳۳۰ کتاب در باره امام حسین (ع) است.
فدائی (عراقی)، غلامرضا، «حسین بن علی»، چاپ شده در کتاب گزیده کتاب شناسی توصیفی اسلامی، [تهران]، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، [۱۳۵۶؟]، ص ۳۹۴-۴۰۲، وزیری
۳۳ کتاب درباره امام حسین (ع)، که همه آنها فارسی و از معاصران است، معرفی توصیفی شده است.
فرح‌زادی، مجید، «هفتاد و دو کتاب به یاد هفتاد و دو شهید کربلا»، زن روز، شنبه، ۲۰ تیر ۱۳۷۱، شماره ۱۳۶۷، ص ۳۸-۳۹ و ۵۶
شامل معرفی ۷۲ کتاب درباره امام حسین (ع) است.
«فهرست پاره‌ای از کتابها و آثاری درباره امام حسین (ع)» چاپ شده در کتاب انتشارات شفق (گردآورنده)، مقالاتی درباره حضرت امام حسین (ع)، قم، انتشارات شفق، ۱۳۵۷، ص ۵۳-۷۵، رقعی
در مقاله مزبور، که نام پدیدآورنده آن قید نشده، نزدیک به ۲۰۰ کتاب درباره امام حسین (ع) معرّفی شده است.
کمیته فرهنگی جهاد سازندگی استان تهران، «امام حسین (ع)» چاپ شده در کتاب مجموعه موضوعی کتاب، [تهران]، انتشارات جهاد سازندگی، ۱۳۵۸، ص ۱۳۸، وزیری
۳۳ کتاب فارسی درباره امام حسین (ع) معرفی شده است.
محدث همدانی، میرزا عبدالرزاق، مجموعه الفوائد المتفرقه، خطی
شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعه (ج ۲۰، ص ۹۷)، ضمن معرفی کتاب مزبور، می‌گوید که در آن، از جمله، فهرست کتابهای درباره امام حسین (ع) آمده است.
محدثی، جواد، «کتابنامه عاشورا»، چاپ شده در کتاب فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۴، ص ۳۶۲-۳۶۵، وزیری
نزدیک به ۶۰ کتاب در باره امام حسین (ع) معرفی شده است.
محدثی، جواد، موضوعات و منابع بحث از قیام کربلا، چاپ اول؛ [تهران]، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۹، ۳۸ ص، پالتویی
عنوان روی جلد، فهرست کتب و موضوعات پیرامون واقعه کربلاست. در آغاز، پاره‌ای از موضوعات درباره کربلا و منابع آنها معرفی شده و سپس به ۸۰ کتاب درباره عاشورا اشاره گردیده است. این اثر در مجله حوزه (سال هفتم، شماره سوم، شماره پیاپی ۳۹، مرداد و شهریور ۱۳۶۹)، ص ۱۳۵-۱۴۹)، و در کتابی با این مشخصات به چاپ رسیده است: معاونت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی (طرح هجرت)، ره توشه راهیان نور، ویژه محرم (۱۴۱۸ هـ . ق – ۱۳۷۶ ش)، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶، ص ۴۹۱-۵۱۹.
مرکز پژوهش دفتر تحقیقات اسلامی، «کتاب شناسی توصیفی امام حسین (ع) و عاشورا»، چاپ شده در کتاب مرکز پژوهش و تحقیقات معاونت آموزش و پژوهش سازمان تبلیغات اسلامی (تدوین و تنظیم)، بر شطی از حماسه و حضور: مجموعه مقالات به مناسبت ایام تبلیغی ماه محرم و صفر ۱۴۱۷ هـ. ق، مطابق با خرداد و تیر ۱۳۷۵ (ویژه مبلغین)، چاپ اول، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵، ص ۸۸-۱۰۲، وزیری
۱۹ کتاب درباره امام حسین (ع) و عاشورا معرفی توصیفی شده است.
موحد ابطحی، سید علی، «کتابنامه زیارت عاشورا»، چاپ شده در کتاب میرزا ابوالفضل طهرانی، شفاءالصدور فی شرح زیاره العاشورا، تفریظ محمدحسن حسینی (شیرازی)، تصحیح سید علی موحد ابطحی، چاپ سوم؛ [قم]، مصحح کتاب، ۱۳۷۰، ج ۲، ص ۴۱۸- ۴۳۳، وزیری
۳۱ کتاب چاپ نشده و ۱۴ کتاب چاپ شده در باره زیارت عاشورا معرفی شده است.
نجفی، سید محمدباقر، «حسین بن علی»، چاپ شده در کتاب دین‌نامه‌های ایران: کتاب شناسی موضوعی کتابهای دینی ایران، کلن، آکادمی علمی اسلامی، ۱۹۸۷ م، ص ۳۲۹-۳۳۹، وزیری
در حدود ۱۵۰ کتاب درباره امام حسین (ع) معرفی شده است. پس از آن ذیل عنوان: «زینب بن علی» و «عباس بن علی» و «یاران حسین بن علی» (ص ۳۳۹-۳۴۱)، در حدود ۳۰ کتاب دیگر درباره این سه موضوع معرفی شده است.
«نگاهی به برخی از مقاتل»، حوزه، سال هفتم، شماره سوم، شماره پیاپی ۳۹، مرداد و شهریور ۱۳۶۹، ص ۱۸۵- ۱۹۸
۱۱ کتاب تاریخی معرفی توصیفی شده که از میان آنها فقط چهار کتاب ویژه امام حسین (ع) است، واقعه الطف ابومخنف، مقتل الحسین خوارزمی، اللهوف سید بن طاووس، نفس المهموم شیخ عباس قمی.
یزدی مطلق، محمود، «مقتل نگاری در آیینه تاریخ»، چاپ شده در کتاب مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشورا، چاپ اول؛ تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۳۷۵، د ۳، ص ۹۷-۱۰۶، وزیری
در دو صفحه، چند مقتل معرفی و سپس به مقتل خوانی پرداخته شده است.
یوسفی غروی، محمد هادی، «شناختی توصیفی از کتب مقاتل»، بصائر، سال سوم، شماره ۱۹، خرداد و تیر ۱۳۷۵، ص ۷۰-۷۱
شامل معرفی بسیار مختصری از ده مقتل است که برخی از آنها درباره امام حسین (ع) و برخی دیگر فقط یک بخش آن درباره امام است.
در پایان این مقاله، به ذکر عنوانهای ۱۰۰ کتاب مهم درباره امام حسین (ع) می‌پردازم که با توجه به نوع کار، معرفی کتابها در حد کتاب شناختی خواهد بود.
عنوانهای ۱۰۰ کتاب مهم معرفی شده در این کتاب شناسی، عبارت است از:
تسمیه من قتل مع‌الحسین بن علی علیهما السلام من ولده و اخوته و اهله و شیعته، فضیل بن زبیر بن عمر بن درهم اسدی کوفی، تصحیح سید محمدرضا حسینی جلالی، چاپ شده در مجله تراثنا (سال اول، شماره دوم، پاییز ۱۴۰۶ هـ . ق)، ص ۱۲۷-۱۶۰، وزیری.
کتاب الفتوح، ابن محمداحمد بن اعثم کوفی، تصحیح و تعلیق سیدمحمد عظیم‌الدین، زیر نظر محمد عبدالمعید خان، بیروت، دارالندوه الجدیده، بی تا، ز ۵، ۳۱۶ ص، وزیری
کامل الزیارات، ابی القاسم جعفر بن محمدبن قولویه قمی، تصحیح بهراد جعفری، زیر نظر علی‌اکبر غفاری، چاپ اول، تهران، نشر صدوق، ۱۳۷۵، ۳۵۲ ص، وزیری.
نورالعین فی مشهد الحسین کرم الله وجهه، ابی اسحق اسفرینی، بیروت، مکتبه التعاون، بی تا، ۱۵۹ ص ، خشتی.
فضل زیاره الحسین (ع)، ابی عبدالله محمدبن علی بن حسن علوی شجری، آماده سازی سیداحمد حسینی، به اهتمام سیدمحمود مرعشی، [قم]، مکتبه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۳ هـ . ق، ۱۲۱، ص، وزیری، سند.
مقتل الحسین (ع)، ابی المؤید موفق بن احمد مکی، تحقیق و تعلیق محمد سماوی، نجف، مطبعهالزهراء، ۱۳۶۷، ۲ ج ۲۵۴+ ۲۵۸ ص، رقعی.
مقتل الحسین (ع)، ابو مخنف، چاپ دوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۲، ۲۳۱ ص، وزیری.
الرّد علی المتعصب العنید، ابی الفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد بن علی (ابن جوزی)، تصحیح محمد کاظم محمودی، بی م، بی نا، ۱۴۰۳ هـ . ق، ۱۲۰ ص، وزیری.
دررّ السمّط فی خبر السبط، ابی عبدالله محمدبن عبدالله بن ابی بکر قضاعی (ابن ابار)، تصحیح عزالدین عمر موسی، چاپ اول، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۱۴۰۷ هـ . ق، ۱۴۹ ص ، رقعی
الملهوف علی قتل الطفوف، رضی‌الدین ابی القاسم علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، تصحیح و مقدمه فارس تبریزیان (حسون)، چاپ اول [قم]، دارالاسوه، ۱۴۱۴ هـ . ق، ۲۶۴ ص، وزیری، سند.
مثیرالاحزان، ابن نماحلی، تصحیح مدرسه الامام المهدی علیه السلام، چاپ دوم، قم، مدرسه الامام المهدی علیه السلام، ۱۴۰۶ هـ . ق، ۱۲۵+ ۳۲ ص، وزیری، سند.
رأس الحسین، احمد بن تیمیه، تصحیح محمد حامد فقی، قاهره، مطبعه السنه المحمدیه، ۱۹۴۹ م.
روضهالشهداء، حسین واعظ کاشفی، تصحیح و حواشی ابوالحسن شعرانی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۸، ۴۴۰ ص ، رقعی.
تسلیه المجالس وزینه المجالس الموسوم به «مقتل الحسین (ع)»، محمد بن ابی طالب حسینی موسوی حائری کرکی، تصحیح فارس حسون کریم، چاپ اول، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۸ ق، ۲ ج، ۵۹۲+ ۵۶۷ ص، وزیری، سند.
المنتخب فی جمع المراثی و الخطب، فخرالدین طریحی نجفی، چاپ اول [قم]، منشورات شریف رضی، ۱۴۱۳ هـ .ق، ۲ز، ۴۹۶ ص، وزیری.
بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، محمد باقر مجلسی، تصحیح محمد باقر بهبودی و سیدابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ هـ. ق؛ ج ۴۴ و ۴۵ و ۹۸، ۳۹۷+۴۱۲+۳۸۲ ص، وزیری.
عوالم‌العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقوال، ج ۱۷: الامام الحسین (ع)، عبدالله برانی اصفهانی، تصحیح مدرسه الامام المهدی (ع)، با نظارت سید محمدباقر موحد ابطحی ‌اصفهانی، چاپ اول، قم، مدرسه الامام‌المهدی (ع)، ۱۳۶۵، ج ۱۷، ۷۴۳ص ، وزیری.
تظلّم الزهراء من اهراق دماء ال العباء علیهم السلام، رضی قزوینی، تصحیح سیدمهدی رجائی، چاپ اول، قم، انتشارات شریف رضی، ۱۳۷۵، ۵۵۹ص، وزیری
جلاء العیون، سیدعبدالله شبّر، مقدمه و تصحیح سیداحمد حسین، [قم] مکتبه بصیرتی، بی تا، ز ۲، ۳۵۰ص، وزیری.
اسرارالشهاده، آقا فاضل دربندی، تهران، منشورات اعلمی، بی تا، ۵۸۰ ص، وزیری.
الدمعه الساکبه فی احوال النبّی (ص) و العتره الطاهره، محمد باقر بن عبدالکریم بهبهانی، تصحیح و تعلیق حسین اعلمی، چاپ اول، بحرین و بیروت، مکتبه العلوم العامه و مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ هـ . ق، ز ۴ و ۵، ۳۸۶+۳۱۱ ص، وزیری
ناسخ التواریخ در احوالات حضرت سیدالشهداء (ع)، میرزا محمدتقی سپهر (لسان الملک) تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۹۸ هـ . ق، ج ۶، ۴ ج ، ۳۹۸+۴۰۰+۳۹۸+۲۸۴ ص، وزیری
الخصائص الحسینیه، خصائص الحسین (ع) و مزایا المظلوم، جعفر تستری، تصحیح سیدجعفر حسینی، چاپ اول، بیروت، دارالسرور، ۱۴۱۴ هـ . ق، ۶۱۳ ص ، وزیری.
اسرار شهاده آل الله صلوات الله علیهم، میرزا محمدباقر شریف طباطبائی، بی م، بی نا، بی تا، ۱۸۸ ص، وزیری.
قمقام زخّار و صمصام بتّار، فرهاد میرزا معتمدالدوله، تصحیح و حواشی سید محمود محرمی زرندی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۹۴ هـ .ق ، ۱۱+ ۸۷۲ ص، وزیری
شفاءالصدور فی شرح زیاره العاشور، میرزا ابوالفضل طهران، تقریظ محمدحسن حسینی (شیرازی)، تحقیق سیدعلی موحد ابطحی، چاپ سوم، [قم] محقق کتاب، ۱۳۷۰، ۲ ج، ۴۵۹+ ۴۶۴ ص، وزیری، تصویر.
الاستشفاء بالتربه الشریفه الحسینیه، ابوالمعالی محمد کلباسی اصفهانی، مقدمه و تعلیق حسین غیب غلامی، چاپ اول، قم، بی نا (چاپخانه امین)، تاریخ مقدمه مصحح ماه رمضان ۱۴۱۲ هـ . ق، ۱۸۱ ص، وزیری، سند.
لؤلؤ و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه‌خوانان، میرزا حسین نوری طبرسی، تحقیق و ویرایش حسین استاد ولی، چاپ اول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵، ۲۲۶ ص ، رقعی.
اربعین حسینیه، یا چهل حدیث حسین، میرزا محمد ارباب، چاپ اول، بی م، انتشارات اسوه ۱۳۷۲، ۴۲۳ ص، وزیری.
لواعج الاشجان فی مقتل الحسین، سید حسن امین عاملی، چاپ دوم، قم، مکتبه بصیرتی، ۱۴۰۴ هـ . ق ، ۲۵۸+۹۲+۶۰ ص، وزیری.
نفس المهموم فی مصیبه سیدنا الحسین المظلوم ویلیه نفثه المصدور فیما یتجددبه حزن العاشور، عباس قمی، مقدمه سیداحمد حسینی، چاپ اول، بیروت، درالمحجه البیضاء و دارالرسول الاکرم (ص)، ۱۴۱۲هـ . ق، ۶۴۴ ص، وزیری.
وقایع الایام در احوال محرم الحرام، علی واعظ تبریزی خیابانی، تقریظ میرزا صادق مجتهد تبریزی، تبریز، کتابفروشی قرشی، شعبان ۱۳۸۷ هـ . ق، ج ۲، ۵۷۵ ص، وزیری؛ وقایع الایام فی تتمه محرم الحرام، علی واعظ تبریزی (خیابانی)، تقریظ جعفر نقدی و میرزا فتاح شهیدی تبریزی، قم، کتابفروشی مصطفوی، بی تا، ج ۴، ۴۰۸ ص، وزیری.
ابصار العین فی انصار الحسین علیه و علیهم السلام، محمد سماوی، تصحیح محمدجعفر طبسی، چاپ اول، [قم]، مرکز الدراسات الاسلامیه لحرس الثوره، ۱۳۷۷، ۳۰۲ ص، وزیری، سند.
نهضهالحسین، هبهالدین حسینی شهرستانی، چاپ دوم، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۳، ۱۸۵ص، وزیری.
اقناع اللائم علی اقامه المآتم، سید محسن امین عاملی، تصحیح محمود بدری، چاپ اول، قم، مؤسسهالمعارف الاسلامیه، ۱۴۱۸ هـ . ق، ۴۱۸ص، وزیری، سند.
ذخیرهالدارین فیما یتعلق بسیدنا الحسین علیه السلام، عبدالمجید حسینی حائری شیرازی، تقریظ سیدعبدالحسین طباطبایی و جعفر نقدی و محمدعلی غروی اوردبای [اردوبای] نجفی و علی بازی، نجف، مطبعهالمرتضویه، ۱۳۴۵هـ . ق، ج ۱، ۲۸۷+۱۴ ص، وزیری.
«رساله التنزیه» تلیها مواقف منها و آراء فی السید محسن الامین، محمدقاسم حسینی نجفی (آماده سازی)، چاپ اول، بیروت، دارالجدید، ۱۹۹۶ م، ۱۲۴ص، وزیری.
الامام الحسین، عبدالله علایلی، چاپ اول، قم، انتشارات شریف رضی، ۱۳۷۴، ۵۵۸ ص، وزیری
الامام الحسین علیه‌السلام و اصحابه، – فضل علی قزوینی، تنظیم سیداحمد حسینی، چاپ اول، [قم]، فرزند مؤلف، (چاپخانه باقری) ۱۴۱۵ هـ . ق، ق ۱، ۱۳+۴۵۳ ص، وزیری.
مقتل‌الحسین علیه السلام، عبدالرزاق موسوی مقرّم، مقدمه سید محمدحسین مقرّم، چاپ پنجم، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، ۱۳۹۹ هـ . ق، ۴۰۸ ص، وزیری، تصویر.
تاریخ کربلاء و حائرالحسین علیه السلام، عبدالجواد کلیدار، قم، منشورات شریف رضی، ۱۳۷۶، ۲۹۷ ص، وزیری، تصویر، نقشه
فرسان الهیجاء در شرح حالات اصحاب حضرت سیدالشهداء، ذبیح الله محلاتی، چاپ دوم، تهران، مرکز نشر کتاب، ۱۳۹۰هـ . ق، ۲ ج، ۳۴۰+۳۲۰ ص، وزیری
الحسین فی طریقه الی الشهاده، – علی هاشمی، مقدمه سید هبهالدین حسینی شهرستانی، چاپ اول، قم، انتشارات شریف رضی، ۱۳۷۱، ج + ۲۵۶+ ج ص، وزیری، نقشه
الحسین، ابوالشهداء، عباس محمود العقاد، چاپ اول، قم، منشورات الشریف رضی، ۱۳۷۲، ۲۰۸ ص، وزیری، عنوان روی جلد: ابوالشهداء، الحسین بن علی
بررسی تاریخ عاشورا، محمدابراهیم آیتی، مقدمه علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، تهران، کتابخانه صدوق، ۱۳۷۴، ۲۶۸ص، وزیری، تصویر.
سیرتنا و سنتنا سیره نبینا و سنته صلی الله علیه و آله، عبدالحسین امینی، نجف، مطبعه الآداب، ۱۳۸۴، هـ . ق، ۱۷۱ ص، وزیری.
ثورهالحسین ظروفها الاجتماعیه و آثارها الانسانیه، محمد مهدی شمس‌الدین، چاپ پنجم، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۳۹۹ هـ . ق، ۳۰۱ ص، وزیری.
پرتوی از عظمت حسین (ع)، لطف الله صافی گلپایگانی، چاپ سوم [قم]، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴، ۳۳۶ ص، وزیری
ادب الطف او شعراءالحسین علیه السلام من القرن الاول الهجری حتی القرن الرابع عشر، جواد شبّر، پیشگفتار محمد جواد مغنیه، بیروت، دارالمرتضی، ۱۴۰۹ هـ . ق، ۱۰ ز، ۳۵۱+۳۴۰ +۳۱۷ + ۳۴۷+ ۳۸۳+ ۳۳۶+ ۳۲۷+ ۳۵۱+ ۳۶۸+ ۳۲۰ص، وزیری، تصویر.
شهید جاوید حسین بن علی علیه السلام، نعمت الله صالحی نجف‌آبادی، چاپ دوازدهم، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۶۰، ع+ شانزده+ ۵۳۶ ص، رقعی، سند.
حسین علیه‌السلام شهید آگاه و رهبر نجات بخش اسلام، لطف الله صافی گلپایگانی، [تهران]، بی نا، (مرکز پخش: کتابخانه صدر)، تاریخ پایان کتاب ربیع الاول ۱۳۹۱ هـ . ق، ۴۹۸ ص، وزیری
الوثائق الرسمیه لثوره الامام الحسین (ع)، عبدالکریم حسینی قزوینی، چاپ سوم، قم، مکتبه الشهید الصدر، ۱۴۰۴ هـ . ق، ق ۱، ۲۶۴ ص، رقعی، نقشه، تصویر
وسیلهالدارین فی انصارالحسین (ع)، سید ابراهیم موسوی زنجانی، مقدمه سیدمحمد صادق آل بحر العلوم، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۲هـ. ق، ۴۴۷ص، وزیری
تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهداء (ع)، سید محمدعلی قاضی طباطبائی، چاپ سوم، قم، بنیاد علمی و فرهنگی شهید آیهالله قاضی طباطبایی، ۱۳۶۸، پانزده + ۹۶۳ ص، وزیری.
خطب الامام الحسین (ع) علی طریق الشهاده، لبیب بیضون، دمشق، بی نا (چاپخانه ابن زیدون)، ۱۳۹۳ هـ. ق، ۳ ز، ۴۰۹ ص، خشتی، تصویر، جدول، نقشه، نمودار
انصارالحسین دراسه عن شهداء ثوره الحسین، الرجال و الدلالات، محمد مهدی شمس‌الدین، چاپ دوم، بیروت، الدار الاسلامیه، ۱۴۰۱هـ . ق، ۲۳۳ ص، وزیری.
حیاهالامام الحسین بن علی علیهما السلام، دراسه و تحلیل، باقر شریف قرشی، چاپ چهارم، [قم]، المدرسه العلمیه الایروانی، ۱۴۱۳هـ . ق، ۳ ج، ۲۴۴+۴۷۲ +۴۹۶ ص ، وزیری. عنوان روی جلد: حیاه الامام الحسین علیه السلام
حسین وارث آدم، علی شریعتی [تهران]، انتشارات قلم، ۱۳۶۰، مجموعه آثار، ۱۹، د+ ۴۴۷ص، رقعی.
تعزیه، نیایش و نمایش در ایران، پترجی، چلووسکی (گردآورنده)، ترجمه داوود حاتمی، چاپ اول، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷، هشت +۴۱۰ ص، وزیری، تصویر. عنوان روی جلد: تعزیه، هنر بومی پیشرو ایران.
حماسه حسینی، مرتضی مطهری، چاپ اول، تهران و قم، انتشارات صدرا، ۱۳۶۱-۱۳۶۵، ۳ ج، ۳۱۸+ ۲۸۱+ ۴۱۸ص، رقعی
الحسین و السنه، سید عبدالعزیز طباطبایی (گزینش و تنظیم)، مقدمه حسن سعید، تهران، مکتبه مدرسه چهل ستون، تاریخ مقدمه ۱۳۹۷هـ . ق، ۱۴۸ ص، وزیری.
استشهاد الحسین رضی الله عنه، ویلیه رأس الحسین رضی الله عنه، ابن کثیر، مقدمه محمد جمیل احمد غازی، جده، دارالمدنی، تاریخ مقدمه رجب ۱۳۹۷ هـ . ق، ۱۹۰ ص، وزیری.
ترجمه ریحانه رسول الله (ص) الامام الحسین علیه السلام من تاریخ مدینه دمشق، ابی القاسم علی بن حسن بن هبه الله شافعی (ابن عساکر)، تصحیح محمدباقر محمودی، چاپ دوم، قم، مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه، ۴۱۴ هـ . ق، ۷۰۴ ص، وزیری.
پس از پنجاه سال پژوهشی تازه پیرامون قیام حسین علیه السلام، سیدجعفر شهیدی، چاپ بیست و یکم ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۷، ۲۱۶ ص، رقعی.
عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه، علی ربانی خلخالی، چاپ دوم، قم، انتشارات مکتب الحسین (ع)، [۱۳۶۱]، یازده+ ۲۰۷ ص، رقعی، تصویر، سند.
ثورهالحسین فی الوجدان الشعبی، محمد مهدی شمس‌الدین، چاپ اول، بیروت، الدار الاسلامیه، ۱۴۰۰ هـ . ق، ۳۲۴ ص، وزیری
البکاء للحسین علیه السلام، در ثواب گریستن و عزاداری بر حضرت سیدالشهداء (ع) و وظائف تعزیه‌داری، حسین میرجهانی طباطبایی محمدآبادی جرقوئی اصفهانی، قم، اسماعلیان، بی تا، ید+ ۶۲۷ص، وزیری.
الحسین الجزاء فی اقامه الغراء علی سیدالشهداء (ع)، سید محمدرضا حسینی اعرجی نجّام، تقریظ مجتبی لنکرانی و راضی نجفی تبریزی و مرتضی اردکانی، چاپ اول، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۹۹-۱۴۰۱ هـ . ق، ۲ ج، ۳۳۲+۳۱۸ ص، وزیری.
عضن‌الرسول، الحسین بن علی، فؤاد علی رضا. مقدمه محمدبن فتح الله بدران، بیروت، مؤسسهالمعارف، ۱۴۰۱ هـ . ق، ۳۱۹ ص، وزیری.
استشهادالحسین، أبی جعفر محمد بن جریر طبری، تصحیح سید جمیلی، چاپ اول، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۶ هـ . ق، ۲۲۲ ص، وزیری. عنوان روی جلد: استشهاد الحسین و یلیه رأس الحسین
نورالعین فی المشی الی زیاره قبرالحسین (ع)، محمدحسین اصطهباناتی، چاپ اول، بیروت، دارالمیزان، ۱۴۱۶ هـ . ق، ۵۵۸ ص، وزیری.
طریق الکرام من الکوفه الی الشام، عبدالله منصور قطیفی، چاپ اول، بیروت، شرکه شرق المشرق، ۱۴۱۲ هـ . ق، ۲۶۶ ص، وزیری
الامام الحسین بن علی، محمد بیّومی مهران، بیروت، دارالنهضه العربیه، ۱۹۹۰ م، ۳۶۴۰ص، رقعی
سید شباب اهل الجنّه (ابن بنت رسول الله صلی الله علیه و سلم الحسین بن علی رضی الله عنهما)، حسین محمد یوسف، مقدمه عبدالحلیم محمود، قاهره، دارالشعب، ۱۴۰۸ هـ . ق، ۴۷۹ ص، رحلی
وقعه الطف، ابو مخنف لوط بن یحیی، تصحیح محمد هادی یوسفی غروی، چاپ اول، [قم] مؤسسه النشرالاسلامی، ۱۳۶۷، (۱۴۰۹هـ . ق)، ۲۸۰ص، وزیری.
تعزیه در ایران، صادق همایونی، چاپ اول، شیراز، انتشارات نوید، ۱۳۶۸ (۱۴۱۰ هـ . ق)، ۸۱۸ ص ، وزیری، تصویر، سند.
الحسین بن علی، سید شباب اهل الجنه؛ حجر بن عدی: اول شهداء آل البیت، صاحب کمال‌الدین عمر بن احمد بن ابی جراده (ابن عدیم)، تصحیح و مقدمه سهیل زکّار، چاپ اول، دمشق، دار حسّان، ۱۴۱۰ هـ . ق، ۱۶۸ ص، وزیری.

اصول المعرفه فی شرح دعاء عرفه للامام الحسین (ع)، عباس احمد رئیس درازی بحرانی، تقریظ احمد خلف العصفور و سلیمان مدنی، چاپ اول، منامه و بیروت، منشورات مکتبه العلوم العامه و دارالبلاغه، ۱۴۰۹- ۱۴۱۱ هـ . ق، ۳ ز، ۴۳۰+ ۴۱۳+ ۴۱۵ ص، وزیری.

زندگانی امام حسین (ع)، سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ اول، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۲، بیست + ۵۹۱ ص، وزیری.

مقتل الحسین بن علی بن ابی طالب، طبرانی، تصحیح و تعلیق محمد شجاع ضیف الله، کویت، دارلأوراد، ۱۴۱۲ هـ . ق، ۱۴۹ ص، وزیری.

دیوان الحسین بن علی علیه السلام، محمد عبدالرحیم (گردآوری و ترتیب و شرح) مقدمه حامد خفّاف، چاپ اول، بیروت دارالمختارات العربیه، ۱۴۱۲هـ . ق ص، وزیری.

معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت صلوات الله علیهم، عبدالجبار رفاعی، چاپ اول، تهران، وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۱ (۱۴۱۳ هـ . ق)، ج ۷، ص ۶۱-۴۷۶ و ج ۸، ص ۵-۱۵۵، وزیری.

یوم الطف مقتل الامام ابی عبدالله الحسین الشهید، هادی نجفی، چاپ اول، [قم]، مؤلف، (مرکز پخش: انتشارات انوار الهدی)، ذوالحجه ۱۴۱۳ هـ . ق، ۲۹۱ ص، وزیری

زفراوات الثقلین فی ماتم الحسین علیه السلام، محمد باقر محمودی، چاپ اول، قم، مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۲-۱۴۱۴ هـ . ق، ۲ ج، ۴۱۶+۴۰۹ ص، وزیری.

دارالمعارف الحسینیه، محمدصادق محمد (کرباسی)، چاپ اول، لندن، المرکزالحسینی للدراسات، ۱۴۱۴ هـ . ق، ۳۳۲؛ وزیری.

ترجمه الامام الحسین علیه السلام و مقتله من القسم غیر المطبوع من کتاب الطبقات الکبیر لابن سعد، ابن سعد، تصحیح سید عبدالعزیز طباطبائی، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، محرم ۱۴۱۵ هـ . ق، ۱۲۱ ص، وزیری، سند.

عبرات المصطفین فی مقتل الحسین علیه السلام، محمد باقر محمودی، چاپ اول، قم، مجمع احیاء الثقاقه الاسلامیه، ۱۴۱۵ هـ. ق، ۲ ج، ۴۷۲+۳۹۱ ص، وزیری.

موسوعه کلمات الامام الحسین علیه السلام، لجنه الحدیث معهد تحقیقات باقرالعلوم علیه السلام، منظمه الاعلام الاسلامی، چاپ اول، قم، دارالمعروف، ۱۳۷۳ (۱۴۱۵ هـ . ق)، یب + ۸۷۸ ص، وزیری، نقشه.

قیام جاودانه (سخنی چند پیرامون «عاشورا» و آفاق آن)، محمدرضا حکیمی، چاپ اول، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳ (۱۴۱۵ هـ . ق)، ۲۳۱ ص، رقعی.

ملحقات الاحقاق، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، به اهتمام سید محمود مرعشی، چاپ اول، قم، مکتبه آیهالله المرعشی النجفی، ۱۴۱۵ هـ . ق، ج ۲۷، ۱۳+۵۲۹ ص، وزیری.

فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، قم، نشر معروف، ۱۳۷۴ (۱۴۱۶ هـ . ق)، ۵۱۲ ص، وزیری

جزاء اعداء و قتله سید الشهداء علیه السلام فی دارالدنیا، سیدهاشم ناجی موسوی جزائری، چاپ اول [صحیح: دوم] قم، مؤلف (چاپخانه دانش)، ۱۴۱۸ هـ . ق، ج ۱، ۴۷۱ ص، وزیری.

خورشید شهادت، پژوهشکده علوم انسانی دانشگاه امام حسین (ع)، ویراسته محمد دانشگر و سید هدایت جلیلی، چاپ اول، تهران، دانشگاه امام حسین (ع)، ۱۳۷۴-۱۳۷۶، ۴ د، ۳۸۳+ ۲۹۴+ ۳۳۷+ ۳۷۶ ص، وزیری.

مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشورا، چاپ اول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۴-۱۳۷۶، ۶د، ۴۳۳+ ۴۳۳+ ۴۱۳+ ده +۴۴۲+ ۷۱۸+ ۳۳۶ ص، وزیری، جدول

بررسی و تحقیق پیرامون نهضت حسینی، سیدعلی فرحی، چاپ اول، تهران، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۵ (۱۴۱۷ هـ . ق)، ۵۳۶ ص، وزیری.

قصه کربلا به ضمیمه قصه انتقام، علی نظری منفرد، چاپ اول، انتشارات سرور، ۱۳۷۵ (۱۴۱۷ هـ . ق)، ۷۰۱ ص، وزیری.

الامام الحسین علیه السلام فی احادیث الفریقین من قبل الولاده الی بعد الشهاده، سید علی موحد ابطحی اصفهانی، چاپ اول، [قم]، (چاپخانه امیر)، ۱۴۱۴-۱۴۱۸ هـ . ق، ج ۱، ۲ و ۴، ۴۴۰+ ۴۷۶+ ۵۲۸ ص، وزیری، سند.

الحسین علیه السلام فی القرآن، سید محمد واحدی جیلانی، چاپ اول، مشهد، لاهیجی، ۱۴۱۸ هـ . ق، ۲۵۹ ص، وزیر بعنوان روی جلد: … تأویل آیات القرآن فی سیدالشهداء علیه السلام.

ثارالله، خون حسین علیه السلام در رگهای اسلام، حسین عندلیب همدانی، چاپ اول، قم، انتشارات در راه حق، ۱۳۷۶ (۱۴۱۸ ِ . ق)، ۳۳۵ ص، وزیری.

مسندالامام الشهید ابی عبدالله الحسین بن علی علیهما السلام، عزیزالله عطاردی (گردآوری و ترتیب)، چاپ اول، [تهران]، انتشارات عطارد با همکاری رابطه الثقافه و العلاقات الاسلامیه و بنیاد شهید انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶ (۱۴۱۸ هـ . ق)، ۳ ج، (۵۳۱+ ۵۷۱+ ۵۰۴) ص ، وزیری.

 منبع: سخن تاریخ