چرا حضرت ابراهیم(ع) با داشتن ایمان به علم و قدرت خدا باز از خداوند تقاضای زنده شدن پرندگان مرده را کرد؟ آیا بندگان دیگر این حق را ندارند؟

پاسخ اجمالی

با توجه به قبول اصل ایمان توسط حضرت ابراهیم(ع)، آرامشی که حضرت ابراهیم بدان اشاره می کند، آرامشی است که پس از افزایش ایمان حاصل می شود. اما درباره انگیزه این درخواست حضرت ابراهیم(ع)، مفسران احتمالاتی بیان کرده اند؛ مانند این که این درخواست حضرت ابراهیم(ع) نه برای دانستن و ایمان به اصل احیا و زنده ‌کردن مردگان، بلکه برای درک کیفیت و چگونگی زنده کردن مردگان انجام شده است.
درباره این که آیا انسان های دیگر نیز می توانند این درخواست را داشته باشند، باید گفت: هر کسی می تواند در سطح معرفت خود از پروردگار متعال، چنین درخواستی کند و نشانه هایی از خدا بخواهد، اما باید دانست که اجابت چنین درخواستی، بستگی به اراده و مشیّت الهی دارد.
 

پاسخ تفصیلی

درباره قسمت اول سؤال باید گفت که پروردگار متعال در قرآن کریم به صراحت در این باره می فرماید: «وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ أَرِنی‏ کَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتى‏ قالَ أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قالَ بَلى‏ وَ لکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبی‏ قالَ فَخُذْ أَرْبَعَهً مِنَ الطَّیْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَیْکَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلى‏ کُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءاً ثُمَّ ادْعُهُنَّ یَأْتینَکَ سَعْیاً وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ»[۱]؛ و [یاد کن‏] آن گاه که ابراهیم گفت: «پروردگارا! به من نشان ده چگونه مردگان را زنده می کنى؟» فرمود: «مگر ایمان نیاورده اى؟» گفت: «چرا، ولى تا دلم آرامش یابد.» فرمود: «پس، چهار پرنده برگیر، و آنها را پیش خود، ریز ریز گردان سپس بر هر کوهى پاره اى از آنها را قرار ده آن گاه آنها را فرا خوان، شتابان به سوى تو می آیند، و بدان که خداوند توانا و حکیم است».
با توجه به قبول اصل ایمان توسط حضرت ابراهیم(ع)، آرامشی که حضرت ابراهیم بدان اشاره می کند، آرامشی است که پس از افزایش ایمان حاصل می شود. حال سؤال این جا است که چگونه این درخواست به اضافه شدن ایمان کمک می کند. در تفاسیر در این باره مطالبی بیان شده است که بدان اشاره می شود.
۱ – حضرت ابراهیم(ع) مردارى را دید که درندگان آن را پاره پاره کرده و حیوانات هوایى و دریایى آن را می خورند؛ لذا این سؤال برایش پیش آمد: پروردگارا! من می دانم که تو همه آنها را از شکم درندگان و پرندگان و جانوران دریایى جمع خواهى کرد، ولى به من چگونگى آن را نشان بده، تا علنى ببینم.[۲]
۲ – هدف حضرت ابراهیم(ع) از استجابت دعا این است که اطمینان پیدا کند که نزد پروردگار متعال به مقام «خلّت» (خلیل بودن) رسیده است یا خیر.[۳]
۳ – نمرود پادشاه ظالم عصر حضرت ابراهیم(ع) در برابر ایشان مدعی بود که زنده نگه داشتن یا میراندن انسان ها به دست من است؛ چرا که می کشم یا زنده محبوس می کنم؛ حضرت ابراهیم این ادعا را رد کردند و از پروردگار متعال احیا و زنده کردن مردگان را برای منکوب کردن او درخواست کردند.[۴]
۴ – حضرت ابراهیم(ع) می خواست با استجابت این درخواست، ایمان خود را از مقام «ایمان از روی استدلال (علم الاستدلال)» به «ایمان از روی مشاهده (علم العیان)» ارتقا دهد.[۵]
۵ – این درخواست حضرت ابراهیم(ع) نه برای دانستن و ایمان به اصل احیا و زنده کردن مردگان، بلکه برای درک کیفیت و چگونگی زنده کردن مردگان انجام شده است. به این دلیل که؛ از سویی حضرت ابراهیم(ع) از باری تعالی پرسید «کَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتی» به ضَمّ «تاء» که مضارع از مصدر «احیاء» است؛ یعنى «مردگان را چگونه زنده می کنى؟» و نپرسید «کیف تَحی الموتی» به فتح «تاء»؛ یعنى «چگونه مردگان زنده می شوند»، در تعبیر اول از چگونه زنده کردن مردگان پرسیده می شود (به عبارت دیگر، درباره فعل از جنبه فاعلیت فاعل پرسیده شده است) و در تعبیر دوم از چگونگی حیات پذیری مردگان و کیفیت جمع شدن اجزای آنها در کنار یکدیگر پرسیده می شود (به دیگر سخن، از چگونگی قبول حیات از جانب مردگان پرسیده می شود) و این نشانه ای است بر این که حضرت ابراهیم(ع) مشاهده و دیدن زنده شدن مردگان را از خدا نخواسته است، بلکه نحوه زنده کردن مردگان را درخواست کرده است. همچنین از جواب مثبت حضرت ابراهیم(ع) به داشتن اصل ایمان برداشت می شود، تأمین این هدف (فزونی ایمان) تنها به وسیله انجام این عمل به طور مستقیم حاصل می گردد و با مشاهده اصل زنده کردن چند موجود مرده در مقابل او درجه ای به ایمان ایشان افزوده نمی شود.[۶]
مفسّران از میان احتمالات ذکر شده، احتمال چهارم و پنجم را قوی تر شمرده اند.[۷]
درباره این که آیا انسان های دیگر نیز می توانند این درخواست را داشته باشند، باید گفت: چنین درخواستی جایز است. به این دلیل که هر کسی می تواند در سطح معرفتی خود از پروردگار متعال، چنین درخواستی کند و نشانه هایی از خدا بخواهد و خدای متعال که مبدأ هدایت و قدرتمندترین، مهربان ترین و داناترین موجود نسبت به انسان است، به این درخواست توجه خواهد کرد. اما باید دانست که این درخواست و اجابت آن، از معجزات حضرت ابراهیم(ع) است و معجزه فعل خدا است که براى اثبات صدق پیغمبر به وى عنایت فرمود و اقامه آن در هر زمانى بسته به اراده و مشیت خدا دارد.[۸] البته افعال خارق العاده در این سطح و شبیه آن بدون ادعای نبوت و نه به عنوان معجزه از امامان معصوم(ع) صورت گرفته است. بنابر این، افراد دیگری نیز می توانند کارهای خارق العاده انجام دهند ولی از انبیا نباشند.[۹]
در همین راستا، بسیاری از مؤمنان نیز در طول زندگی خویش با مواردی از استجابت درخواست‌ها برخورد کرده‌اند که ایمانشان را افزایش داده است.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. بقره، ۲۶۰.

[۲]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۶۴۳ – ۶۴۴، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۳]. همان، ص ۶۴۴.

[۴]. همان.

[۵]. همان.

[۶]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۲، ص ۳۶۷، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

[۷]. مانند: مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏۲، ص ۶۴؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۲، ص ۳۶۷.    

[۸]. طیب‏، سید عبد الحسین‏، کلم الطیب در تقریر عقاید اسلام، ص ۲۰۰، کتابخانه اسلام‏، چاپ چهارم، ۱۳۶۲ش.

[۹]. ر.ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ‏۴، ص ۵۱۸، ۵۲۲ و ۵۲۳،  انتشارات صدرا، تهران‏، ۱۳۵۸ش.