سلام؛ با توجه به علم اصول فقه در باب الفاظ، چگونه می توان معنای حقیقی یا مجازی کلمات قرآن را دریافت؟ اشکالات و شبهات در این زمینه: ۱٫ معنای حقیقی کلمات مربوط به ۱۴۰۰ سال قبل است و در زمان دگرگونی هایی رخ داده است. ۲٫ مراد گوینده در کلام شاید فهمیده شود، ولی از کجا که مراد جدی او این بوده و مثلاً حادثه ای مثل شأن نزول دخالتی در فهم آن نداشته باشد؟ ۳٫ اختلاف آرای لغویون فهم آیات را با مشکل مواجه می کند؟ لطفاً پاسخی قانع کننده همراه کتاب یا منبعی برای پاسخ به چنین سوالاتی درباره فهم آیات و روایات ارائه فرمایید.

پاسخ اجمالی

در ارتباط با معانی حقیقی الفاظ قرآن، و یا درباره ی مراد جدی خداوند از این واژه ها – با توجه به این که ممکن است معانی الفاظ در گذر زمان دچار تحول و دگرگونی شوند – باید گفت:
۱ – ملاک در حجیت الفاظ، ظهور و معانی ظاهری آن است؛ نه صراحت و نص. تفاوت میان ظهور و نص این است که در معنای ظاهری احتمال خلاف هم داده می شود بر خلاف نص؛ بنابراین اگر لفظی در معنایی ظهور داشت همین مقدار برای حجت بودن کافی است و احتمال خلاف، ضرری به حجیت ظهور نمی رساند. آنچه که در این پرسش مطرح شده، در حد احتمال است که ضرری به ظهورات الفاظ قرآن نمی رساند.
۲ – معانی بیشتر الفاظ قرآن روشن است؛ زیرا الفاظی است که در محاورات امروزه نیز در میان عرب زبان  ها به کار می رود؛ و هر کس مختصر آشنایی به زبان عربی داشته باشد معانی بسیاری از الفاظ قرآن را متوجه می شود؛ از این رو مواردی که نیاز به کتاب های لغت باشد نسبتاً کمتر است.
۳ – زمان تألیف بسیاری از کتاب  های لغوی، تاریخی، تفسیری، و نیز روایاتی که به توضیح و تشریح الفاظ قرآن پرداخته  اند، نزدیک به زمان نزول قرآن بوده؛ از این رو کسی که به ترجمه و تفسیر قرآن می پردازد، باید به این کتاب  ها مراجعه کند تا معنای حقیقی الفاظ قرآن را به دست آورد.
با توجه به این نکته، پاسخ شبهه دیگر که شاید مراد جدی خداوند همین معانی ظاهری نباشد و شاید حادثه ای مثل شأن نزول، دخالتی در فهم آن داشته باشد؟ نیز روشن می شود؛ زیرا ترجمه و تفسیر قرآن باید پس از مراجعه به کتاب  های تاریخی، تفسیری، لغوی و نیز روایاتی که در تفسیر و شأن نزول قرآن وارد شده است، صورت گیرد؛ پس از مراجعه به این کتاب  ها، اگر چیزی که مخالف معانی ظاهری پیدا نشد، بر اساس اصل عقلایی باید گفت همین معانی ظاهری، مراد جدی است؛ زیرا اصل در سخنان فرد حکیم، بر جدی بودن مراد است، مگر آن که خلاف آن اثبات شود.
۴ – در غالب موارد، اختلاف لغویون تا حدی نیست که در معنای آیات، تأثیر دگرگون کننده ای بگذارد و در موارد اندک نیز با توجه به دیگر آیات و نیز روایات و نقل  های تفسیر کننده، می توان یکی از معانی لغوی را ترجیح داد.[۱]
برای اطلاع بیشتر به کتاب هایی که در زمینه علم اصول فقه نگاشته شده مراجعه نمایید؛ مانند: مبانی کلامی اجتهاد، تألیف استاد مهدی هادوی تهرانی؛ شرح اصول فقه و شرح رسائل، تألیف استاد علی محمدی.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. ر. ک: پاسخ ۳۶۱۷۲.