«معروف»، به معنای شناخته شده است و مقصود از آن، کار نیک براساس فطرت است[۱].

رفتار به معروف، یعنی، هر فردی در جامعه در برابر مسئولیتی که دارد، حقوقی هم داشته باشد. همان‌گونه که معلّمان، پزشکان و رؤسای ادارات و… در برابر مسئولیت‌شان در جامعه، دارای حقوقی نیز می‌باشند. زن نیز در برابر مسئولیتی که دارد، باید حقوقی برای او در نظر گرفته شود.

چند نمونه از موارد رفتار شایسته و معروف عبارت است از:

۱ – رعایت حقّ مالکیت زن، التزام به احکام و آثار و لوازم این حق، در تصرّف و بهره‌برداری آن: «لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ…»[۲].

۲ – احترام و تعظیم زن به عنوان فردی مؤثّر در اجتماع و خانواده؛ در نگاه قرآن، زن و مرد کمک‌کننده‌ی یکدیگر و باعث زینت هم می‌گردند: «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ»[۳].

۳ – رعایت وضعیف روحی و جسمی زن در روابط زناشویی «نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ…»[۴]. باید به خوبی دانست که زنان فقط وسیله‌ی ارضای غرایز جنسی نیستند؛ پس نگاه ابزاری و مقطعی به آنان شایسته نیست و باید نگاهی کریمانه باشد.

رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «برادرم جبرئیل به من خبر می‌داد و همواره سفارش زنان را می‌نمود تا آن‌جا که من گمان می‌کردم برای شوهر، جایز نیست به زنش «اف» بگوید. [بدانید که] شما زنان را به عنوان امانت خدا گرفته‌اید»[۵].

امیر مؤمنان علی (علیه السّلام) می‌فرماید: «… إِنَّهُنَّ أَمَانَهُ اللَّهِ عِنْدَکُمْ فَلا تُضآرُّوهُنَّ وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ»[۶]؛ «به ایشان زیان نرسانید و بر ایشان سخت نگیرید».

همچنین می‌فرماید: «وَ أَحْسِنُوا لَهُنَّ الْمَقَالَ لَعَلَّهُنَّ یُحْسِنَّ الْفِعَالَ»[۷]؛ «با زنان خوش‌گفتار و نیکو سخن باشید تا ایشان هم خوش‌رفتار باشند».

این روایت در واقع به یک نکته‌ی روان‌شناختی زن اشاره کرده است، که گفت و گو و احترام به زنان برای آنان بسیار لذّت‌بخش است.

از رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) روایت شده که فرمود: «خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِنِسَاء وَ أَنَا خَیْرُکُمْ لِنِسَائِی»[۸]؛ «بهترین شما خوش‌رفتارترین شما نسبت به همسرش است و من بهترین شما نسبت به همسرانم هستم» و نیز: «بهترین مردان امّت من کسانی هستند که به اهل خانه‌ی خود تعدّی روا ندارند و بر آن‌ها رحمت آرند و ستم نکنند».[۹]

در روایتی از پیامبر مکرّم اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمده است: «به همسر خدمت نمی‌کند مگر صدیق یا شهید یا مردی که خداوند برایش خیر دنیا و آخرت بخواهد».[۱۰]

در روایات دیگری پیامبر مکرم اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) علی و فاطمه (علیهما السّلام) را به عنوان الگویی برای خانواده‌ی ایده‌آل به تقسیم کار خانه براساس معروف امر می‌نماید و کار بیرون و تهیه‌ی هیزم و… را بر عهده‌ی علی (علیه السّلام) و کار خانه و تهیه‌ی آرد و نان را بر عهده‌ی فاطمه (سلام الله علیها) قرار می‌دهند.[۱۱]

اگرچه بسیاری از موارد بالا ممکن است الزامی نباشد لکن نشانه‌ی معاشرت معروف است تا یک خانواده‌ی ایده‌آل و پویا تشکیل شود.

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی حقوق خانوادگی زن؛ دفتر نشر معارف – مؤلف: سید ابراهیم حسینی

[۱]. سیّد علی اکبر قرشیف قاموس قرآن، مدخل «عرف».

[۲]. همان، آیه ۳۲٫

[۳]. بقره (۲)، آیه ۱۸۷٫

[۴]. همان، آیه ۲۱۳٫

[۵]. مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۵۵۱٫

[۶]. همان.

[۷]. همان.

[۸]. همان، ج ۳، ص ۱۱۷٫

[۹]. ر.ک: مکارم الاخلاق، ص ۴۱۳٫

[۱۰]. مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۴۹٫

[۱۱]. همان، ج ۱۲، ص ۲۴ و نیز: ج ۱۷، ص ۶۴٫