محیط زندگى جوان به ۴ حوزه عمده قابل تقسیم بندى است که هر یک به تناسب جایگاه و اهمیت خود مى تواند در بحران مدگرایى وى تأثیرگذار باشد این ۴ حوزه و محیط عبارتند از:

الف – محیط دوستى و معاشرت

محیط دوستان و معاشران نقشى جدّى در رفتار جوانان مى گذارد. این نقش ممکن است مثبت یا منفى باشد.

هر فرد به اندازه میزان دوستى و رفاقت خویش مى تواند در امور مادى و معنوى فرد دیگر و بر عقاید، اخلاق، رفتار و گفتار او تأثیر بگذارد. رسول اکرم (صلی الله علیه وآله)  فرمود: «آدمى بر دین رفیق و قرین خویش است».[۱]

در روایت دیگرى امام على (علیه السلام)  فرمود: «بدانید که همنشینى هواپرستان، فراموش خانه ایمان و جاى شیطان است».[۲]

بنابراین اگر جوان گرفتار مدگرایى افراطى و انحرافى شده باشد و این رفتار مورد تشویق و تأیید و اعتماد دوستانش قرار گیرد، روند انحرافى ادامه  پیدا خواهد نمود؛ اما اگر با عکس العمل منفى آنها مواجه گردد زمینه مساعدترى براى اصلاح به وجود خواهد آمد.

ب – محیط تحصیل

فضاى دانشگاه و خوابگاه با عناصر گوناگونى مانند استاد و همکلاسى ها و هم اتاقى ها مى تواند براى دانشجویان، تأثیرگذار باشد.

به عنوان نمونه نقش استاد در سازندگى یا ویرانى اخلاقى جوانان بسیار مهم است. استاد به سبب نفوذ معنوى خود، با تمام رفتارش، الگوها و سرمشق هایى در اختیار شاگردان قرار مى دهد و آنان از تمام حرکات و سکنات و اشارات او و حتى واژه هایى که از آنها استفاده مى کند، به شدّت تأثیر پذیرفته و از این رو پوشش استادان مى تواند در حفظ روحیه اعتدال دانشجویان در مدگرایى تأثیرگذار باشد.

ج – محیط اجتماع

محیط اجتماعى نیز افراد را تحت تأثیر قرار مى دهد. به تعبیر شهید مطهرى «هر انسانى پاک و پاکیزه به دنیا مى آید، یعنى مجهز به یک تقواى ذاتى است، ولى ممکن است که به تدریج در اثر آلودگى هاى محیط از مسیر فطرت خارج شده تا آنجا که به کلى مسخ گردد».[۳] لذا در صورتى که جوان و یا نوجوانى در محیطى زندگى نماید که هسته اعمال اجتماعى و  ارزش هاى فرهنگى آن، بیش تر با شاخص هاى مصرف گرایى و مدگرایى هماهنگ است گرایش جوانان و نوجوانان نیز خواسته یا ناخواسته به این سمت سوق پیدا نموده، انحرافات مدگرایى وى تشدید مى گردد.

د – محیط خانواده

خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعى در گرایش جوانان به مدگرایى افراطى یا پرهیز از مدگرایى انحرافى نقش برجسته اى دارد. این نقش هم نقش نظرى است و هم نقش عینى و عملى؛ یعنى والدین هم در پوشش و آرایش خود دقت لازم داشته و در صورت نقص و یا انحراف، به بازبینى بپردازند تا به عنوان الگوى قابل قبول فرزندانشان مطرح شوند.

از سویى نوع نگرش والدین در شکل گیرى تصور مغالطه آمیز جوانان نسبت به مد مؤثر است؛ به عنوان نمونه برخى از جوانان و نوجوانان در اندیشه تشخص طلبى مى باشند و تعریف تشخص طلبى را در برخى رفتارهاى هنجار شکنانه جست و جو مى کنند. در واقع باید این تصور غلط را از ذهن جوان و نوجوان پاک کرد که راه رسیدن به شخصیت مستقل و متمایز رفتارهاى هنجارشکنانه و پوشیدن لباس هاى جلف نمى باشد؛ بلکه راه صحیح براى رسیدن به این هدف آراسته شدن افراد به کمالات انسانى است.

خانواده مى تواند با راهکارهایى که ارائه مى شود، از مواجهه مرگبار و هویت ستیز جوانان با مد و مدگرایى جلوگیرى نماید.

۱ – پر کردن اوقات فراغت فرزندان؛

۲ – کمک به فرزندان در یافتن دوستان خوب؛

۳ – نظارت و راهنماى مستمر در نحوه پوشش و آرایش فرزندان؛

۴ – ارائه الگوهاى مناسب؛

۵ – پرهیز دادن از محیط هاى ناسالمى که جوانان را به سوى مدگرایى غلط سوق مى دهد؛

۶ – آموزش اصول و معیارهاى آراستگى اسلامى؛[۴]

۷ – تعمیق باورها و ارزش هاى دینى، اخلاقى و پایبندى به اجراى حدود و احکام الهى؛

۸ – بالا بردن عزت نفس، خویشتن دارى و اعتماد به نفس فرزندان؛

۹ – تقویت کنترل درونى و پرورش پاک دامنى با توسعه آموزش هاى دینى؛

۱۰ – اطلاع رسانى به موقع و همه جانبه نسبت به آثار و پیامدهاى منفى مدگرایى؛[۵]

۱۱ – ایجاد مقررات، جهت تضمین سلامت و سعادت فرزندان؛

۱۲ – آموزش کنار آمدن با فشار همسالان جهت مقابله فرزندان با تشویق آنها جهت گرایش به مدگرایى.

پی نوشت ها

[۱] – بحارالأنوار، ج۷۱، ص ۲۰۱٫

[۲] – نهج البلاغه، ص ۱۱۷٫

[۳] – آشنایى با قرآن، مرتضى مطهرى، تهران، صدرا، ۱۳۷۰ش.، پنجم، ج ۱و۲، ص ۱۳۱٫

[۴] – در بخش دوم کتاب به تفصیل به این موضوع پرداخته شده است.

[۵] – پیامدهاى مدگرایى از مباحث مهمى است که در این کتاب بدان پرداخته شده.