اگر کسی از پیغمبر سؤال کند و بگوید اگر راست می گویی به ما نشان بده، الله ناراحت می شود و با صاعقه آنها را مجازات می کند!! «این کجایش ظلم است»: «یَسْأَلُکَ أَهْلُ الْکِتَابِ أَن تُنَزِّلَ عَلَیْهِمْ کِتَابًا مِّنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُواْ مُوسَى أَکْبَرَ مِن ذَلِکَ فَقَالُواْ أَرِنَا اللّهِ جَهْرَهً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَهُ بِظُلْمِهِمْ».

پاسخ اجمالی

آنچه باید در این جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَهُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این گونه می شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته‌ اند، با صاعقه مجازات می کنیم. این عبارت نمایان گر آن است که آنان تنها به جهت یک خواسته از خداوند مجازات نشده اند، بلکه در ورای این خواسته، قصد و غرضی بوده که خداوند از آن تعبیر به ظلم می کند.
اما داستان این گروه و جفایی که کرده اند از این قرار است؛ بنی اسرائیل از موسی خواستند تا به آنها اجازه دهد، بیایند و نزول تورات را ببینند و از این طریق اطمینان بیشتری برایشان حاصل شود و یقین کنند که تورات کتابی آسمانی است؛ لذا تعدادی از آنها به همراه موسی به میقات رفتند و در آن جا به خواسته خود رسیده و به حقیقت امر پی بردند. تا این جا مشکلی وجود ندارد و حتی خواسته ی آنان منطقی بود و خداوند نیز بدان پاسخ گفت. اما بعد از این که این خواسته را خداوند برایشان حل کرد و شاهد نزول تورات بودند؛ بهانه آوردند که باید خدا را ببینیم و حتی ایمان خود را مشروط به این دیدن کردند، این خواسته، خواسته ای نابجا بود و به دلیل همین خواسته، خداوند صاعقه ای را بر آنها وارد ساخته تا این که جوابی بر قدر نشناسی آنها داده باشد و این بهانه جویی ها را در جایی ختم کند.
 

پاسخ تفصیلی

در ابتدا توجه به نکاتی لازم است:
۱ – قرآن به عنوان کتابی آسمانی، وظیفه هدایت بشر را بر عهده دارد. بر این اساس، گفتارها و داستان هایی را بیان می دارد که در مسیر این هدف مورد استفاده قرار می گیرد؛ لذا از بیان تمام جزئیات صرف نظر کرده و تنها برخی از آنها را بیان می دارد که در مورد آیه مورد پرسش نیز این گونه است.
۲ – از جمله افتخارات شیعه جمع بین عقل و دین است. عقل، به عنوان منبعی برای استنباط احکام حیطه وسیعی داشته و حتی می تواند برخی از منقولات را تأویل کند. ما هرگز معتقد به خلاف اصول عقلی نمی شویم و اگر ظاهر برخی از آیات قرآن خلاف آن بوده باشد، به دست می آوریم که آیه خلاف ظاهر خود را قصد کرده و معنا و مقصود را باید با حمل آیه برخلاف ظاهر به دست آورد. به عنوان مثال؛ در مسئله رؤیت خداوند، عقل ثابت می‌کند که خداوند قابل رؤیت نیست؛ لذا آیاتی که اشاره به این معنا دارد را بر غیر معنای ظاهری حمل کرده و معانی دیگری را از آن استنباط می کنیم.
در آیه مورد بحث نیز باید گفت؛ بنابر ادله عقلی و نقلی، خداوند از ظلم مبرّا و منزّه بوده و هرگز از او ظلمی سر نمی زند و اگر آیه ای خلاف آن باشد، باید آن را برخلاف ظاهر حمل کرد که البته این بر عهده متخصص و عالم آن علم است تا بتواند با سال ها تحقیق و پژوهش، قصد و مراد الهی را کشف کند.
اما پیرامون آیه مورد بحث باید گفت؛ خود آیه نمایان گر این است که هیچ ظلم و بی حکمتی از جانب خداوند صادر نشده است. برای توضیح این مسئله باید دقیق تر در این آیه نگریست: «یَسْئَلُکَ أَهْلُ الْکِتابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَیْهِمْ کِتاباً مِنَ السَّماءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسى‏ أَکْبَرَ مِنْ ذلِکَ فَقالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَهً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَهُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَیِّناتُ فَعَفَوْنا عَنْ ذلِکَ وَ آتَیْنا مُوسى‏ سُلْطاناً مُبیناً».[۱]
آنچه باید در این جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَهُ بِظُلْمِهِمْ» باء در «بظلمهم» به معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است[۲] و معنا این گونه می شود: « آنها را به جهت ستمی که روا داشته‌ اند، با صاعقه مجازات می کنیم». این عبارت بیان گر این است که آنان تنها به جهت یک خواسته از خداوند مجازات نشده اند، بلکه در ورای این خواسته، قصد و غرضی بوده که خداوند از آن تعبیر به ظلم می کند. حال باید ببینیم ماجرا چه بوده و یا به بیان دیگر ظلم این جماعت چیست که سبب مجازات آنان شده است؟
بنی اسرائیل از ابتدای همراهی با موسی(ع) نعمت های بسیاری از خداوند دیدند و خداوند، بسیار بر آنها لطف کرد و تمام خواسته های آنها را بر آورده داشت. بر فرعون و فرعونیان عذاب های مختلفی فرو فرستاد و حتی رود را برای گذر بنی اسرائیل باز کرده و فرعونیان را در آن غرق کرد. آنها تمام معجزات را دیدند و هر بهانه و گله ای داشتند، خداوند برایشان حل کرد. حال داستان به جایی می رسد که آیه مورد بحث آن را بیان می کند: بنی اسرائیل از موسی خواستند تا به آنها اجازه دهد، بیایند و نزول تورات را ببینند و از این طریق اطمینان بیشتری برایشان حاصل شود و یقین کنند که تورات کتابی آسمانی است؛ لذا تعدادی از آنها به همراه موسی به میقات رفتند و در آن جا به خواسته خود رسیده و به حقیقت امر پی بردند. تا این جا مشکلی وجود ندارد و حتی خواسته  آنان منطقی و معمولی بود و خداوند نیز بدان پاسخ گفت. اما بعد از این که این خواسته را خداوند برایشان حل کرد و شاهد نزول تورات بودند؛ بهانه آوردند که باید خدا را ببینیم[۳] و حتی ایمان خود را مشروط به این دیدن کردند،[۴] این خواسته، خواسته ای نابجا بود و به دلیل همین خواسته، خداوند صاعقه ای را بر آنها وارد ساخته تا این که جوابی بر قدر ناشناسی آنها داده باشد و این بهانه جویی ها را در جایی ختم کند که البته اگر بر فرض محال، خداوند قابل رؤیت بود و خود را به آنان نشان می داد، مجدداً به دنبال بهانه دیگری می رفتند و بهانه ها می آوردند.
اما داستان به همین بخش ختم نمی شود. موسی وقتی به هوش می آید و می بیند تمام آنهایی که با او آمده بودند، مرده اند، از خداوند می خواهد که آنها را زنده کند[۵] و خداوند نیز آنها زنده می گرداند[۶] که همین نیز لطفی است مجدّد از جانب پروردگار بر این قوم ناسپاس.
حال خداوند در آیه مورد بحث، عمل تعدادی از بنی اسرائیل را با گروهی از اهل کتاب زمان پیامبر اکرم(ص) مقایسه می کند؛ زیرا تعدادی از اهل کتاب از پیامبر خواستند که از آسمان نوشته ریزش کند مثل این که از هواپیما کاغذ به زمین ریخته شود و خطاب به آنها شود که محمد(ص) پیغمبر من است و به او ایمان بیاورید و این در هیچ یک از انبیاء، سابقه نداشته و اگر چه این امر محال عقلى نیست و از قدرت پروردگار خارج نیست لکن خلاف حکمت است[۷] و واقعاً تشابه زیادی بین خواسته این یهودیان در زمان پیامبر با خواسته یهودیان در زمان موسی(ع) وجود دارد.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. نساء، ۱۵۳: «اهل کتاب [بنا به خواستِ نامعقولشان‏] از تو مى‏خواهند که از آسمان، کتابى براى آنان نازل کنى، البته [این بازیگران زشت باطن‏] از موسى بزرگ‏تر از آن را خواستند، و گفتند: خدا را آشکارا به ما نشان ده. پس آنان را به کیفر ستمشان صاعقه فرو گرفت. باز پس از آنکه [بر وحدانیّت حق و ضرورت خداپرستى‏] دلایل روشن براى آنان آمد، گوساله را به عنوان معبود گرفتند، و ما از این [گناه بزرگ و زشت هم‏] گذشتیم و به موسى برهانى روشن و قدرتى آشکار دادیم».

[۲]. صافی، محمود بن عبد الرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج ‏۶، ص ۲۲۸، دار الرشید، مؤسسه الإیمان، دمشق‏، بیروت، چاپ چهارم، ۱۴۱۸ق.

[۳]. این داستان پیرامون آیه مورد بحث و تعدادی آیات دیگر ذکر شده است و برای اطلاع از جزئیات این داستان ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۸، ص ۲۷۰، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

[۴]. بقره، ۵۵: «لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَه» ؛ و [یاد کنید] آن گاه که گفتید: اى موسى! هرگز به تو ایمان نمى‏آوریم تا خدا را آشکارا [با دیده خود] ببینیم.

[۵]. اعراف، ۱۵۵: «قَالَ رَبّ‏ِ لَوْ شِئْتَ أَهْلَکْتَهُم مِّن قَبْلُ وَ إِیَّاىَ»؛ موسى گفت: پروردگارا، اگر مشیّت نافذت تعلق گرفته بود که همه آنها و مرا هلاک کنى (کاش) پیشتر (از این وعده) مى‏کردى.

[۶]. بقره، ۵۶: «ثمُ‏َّ بَعَثْنَاکُم مِّن بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُون»؛ سپس شما را بعد از مرگ برانگیختیم شاید خدا را شکر گزارید.

[۷]. طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏۴، ص ۲۵۸، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.