یکی از القاب حضرت امام علی(ع)، «امیرالمؤمنین» است. در روایات آمده است که این لقب اختصاص به آن‌حضرت دارد و هیچ‌کس حتی امامان دیگر هم نمی‌توانند این لقب را برای خود استفاده کنند. امام صادق(ع) به مردی که با نام امیرالمؤمنین به ایشان سلام کرد، فرمود: «این اسم فقط برای حضرت علی بن ابی‌طالب جایز است و این نامی است که خدا برای او انتخاب کرده است».[۱]
در روایات در علت نام‌گذاری امام علی(ع) به «امیرالمؤمنین» چند وجه بیان شده است:
۱ – امامت و ولایت: در روایتی پیامبر اکرم(ص) امام علی(ع) را این‌گونه توصیف می‌کند: «…أَنْتَ إِمَامُ کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَهٍ، وَ وَلِیُ‏ کُلِ‏ مُؤْمِنٍ‏ وَ مُؤْمِنَهٍ بَعْدِی…»؛‏[۲] و تو پس از من، امام و ولیّ هر مرد و زن با ایمان هستی!
۲ – اعطای علم: در برخی از روایات، معنای دیگری برای این عبارت بیان شده است که علت انتخاب این لقب برای امام علی(ع) به این دلیل است که به مؤمنان علم و دانش عطا می‌کند. امام کاظم(ع) و نیز امام باقر(ع) می‌فرمایند: «به این دلیل که حضرت علی(ع) عهده‌دار عطا کردن علم به مؤمنین است، امیرالمؤمنین نام گرفته است. مگر نشنیدی که در قرآن آمده “نَمِیرُ أَهْلَنا”؛ یعنی برای خانواده خود آذوقه تهیه کنیم».[۳] این بخش روایت می‌خواهد بگوید که واژه «أمیر» هم‌خانواده با کلمه «نمیر» است.

در روایت امام صادق(ع) به طور مستقیم به این مطلب اشاره شده است، ایشان فرمودند: «اِنَّمَا هُوَ مِنْ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْعُلَمَاءَ مِنْ عِلْمِهِ امْتَارُوا وَ مِنْ مِیرَتِهِ اسْتَعْمَلُوا»؛ آن از «مِیرَهِ الْعِلْمِ»؛ یعنی اعطای علم گرفته شده بدین معنا که علما از علم او برداشت می‌کنند و از توشه او بهره می‌گیرند. سپس به سؤال سلمان از پیامبر(ص) اشاره کرده و می‌فرماید: «سَلْمَانُ‏ سَأَلَ النَّبِیَّ فَقَالَ إِنَّهُ یَمِیرُهُمُ‏ الْعِلْمَ یُمْتَارُ مِنْهُ وَ لَا یَمْتَارُ مِنْ أَحَد»؛ سلمان در این‌باره از پیامبر(ص) سؤال کرد. ایشان در جواب فرمود: «علی به آنان علم عطا می‌کند. از او علم گرفته می‌شود ولی آن‌حضرت از کسی علم نمی‌گیرد».[۴]

 

منبع: اسلام کوئست

[۱]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق و مصحح: رسولی محلاتی، هاشم، ج ۱، ص ۲۷۶، المطبعه العلمیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.

[۲]. شیخ طوسی، الأمالی، ص ۳۵۱، دار الثقافه، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.

[۳]. «لِأَنَّهُ یَمِیرُهُمْ‏ الْعِلْمَ أَمَا سَمِعْتَ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ نَمِیرُ أَهْلَنا؟»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۱، ص ۴۱۲، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق؛ شیخ صدوق، معانی الأخبار، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص ۶۳، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.

[۴]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب(علیهم السلام)، ج ۳، ص ۵۵، علامه، قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.