در سخنان امیر المؤمنین علی علیه السلام به صراحت تفرقه و پراکندگی امّت محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم، جنگ‌ها و حوادث خونین داخلی، انحراف از خط اصیل اسلام و دوری از مفاهیم، تعالیم و احکام دین را تا روز قیامت بر عهده قریش می‌گذارد که باید در پیشگاه پروردگار متعال پاسخ‌گو باشد. در این‌جا به گوشه‌ای از سخنان علی علیه السلام در این‌باره اشاره می کنیم و شرح، تحلیل و تفسیر آن را بر عهده خواننده فهیم و خردمند وامی‌گذاریم:

• «اللهم أخز قریشا فإنها منعتنی حقی و غصبتنی أمری».[۱]

پروردگارا قریش را خوار گردان که حقّ مرا منع کردند و خلافتم را غصب نمودند.

• «فَإِنَّهُمْ قَدْ أَجْمَعُوا عَلَى حَرْبِی کَإِجْمَاعِهِمْ عَلَى حَرْبِ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم قَبْلِی فَجَزَتْ قُرَیْشاً عَنِّی الْجَوَازِی‏إ فَقَدْ قَطَعُوا رَحِمِی وَ سَلَبُونِی سُلْطَانَ ابْنِ أُمِّی‏».[۲]

آنان برای نبرد با من همدست شدند همان‌گونه که پیش از این در نبرد با رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم همدست شده بودند. آن خداوندی که کیفر گناهان را می‌دهد قریش را کیفر دهد که پیوند خویشاوندی مرا بریدند و حکومتی را که از آنِ فرزند مادرم بود از من بستدند.

• «اللهم إنی أستعدیک على قریش؛ فإنهم أضمروا لرسولک صلّی الله علیه و آله و سلّم ضروباً من الشر و الغدر فعجزوا عنها و حلت بینهم و بینها فکانت الوجبه بی و الدائره علی».[۳]

• «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَعْدِیکَ عَلَى قُرَیْشٍ وَ مَنْ أَعَانَهُمْ فَإِنَّهُمْ قَطَعُوا رَحِمِی وَ صَغَّرُوا عَظِیمَ مَنْزِلَتِیَ وَ أَجْمَعُوا عَلَى مُنَازَعَتِی أَمْراً هُوَ لِی ثُمَّ قَالُوا أَلَا إِنَّ فِی الْحَقِّ أَنْ تَأْخُذَهُ وَ فِی الْحَقِّ أَنْ تَتْرُکَهُ»[۴]

بار خدایا؛ می‌خواهم که مرا در برابر قریش و آنان‌که قریش را یاری می‌کنند، یاری فرمایی. آنان پیوند خویشاوندی مرا بریدند و منزلت مرا خرد شمردند و برای نبرد با من در امری که از آنِ من بود دست به دست هم دادند. سپس در جایی گفتند حق آن است که آن را بستانی و در جای دیگر گفتند که آن را واگذاری.

• «ما رأیت منذ بعث الله محمدا ص رخاء لقد أخافتنی قریش صغیرا و أنصبتنی کبیرا حتى قبض الله رسوله فکانت الطامه الکبرى وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلى‏ ما تَصِفُونَ».[۵]

از هنگامی که خداوند محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم را به پیامبری برانگیخت، از این مردم آسایش ندیدم. قریش از همان هنگام که کوچک بودم مرا بیم می‌دادند و چون بزرگ شدم با من دشمنی کردند، تا آن‌که خداوند رسول خویش را قبض روح کرد و آن رویدادی سخت و بزرگ بود و بر آنچه توصیف می‌کنید، خدا یاری ده است.

• مردی در صفین از علی علیه السلام پرسید: چرا در حالی‌که شما از همه به کتاب خدا و سنّت، داناترید، قومتان شما را از خلافت دور کرد؟ فرمود:

«فَإِنَّهَا کَانَتْ أَثَرَهً شَحَّتْ عَلَیْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ آخَرِینَ».[۶]

بدان سبب بود که امر خلافت مقامی رغبت افزاست. گروهی سخت بدان آزمند شدند و گروهی سخاوت ورزیدند و از آن چشم پوشیدند.

• و ده ها مورد دیگر که برای مطالعه برخی از آن ها می توانید به خود کتاب صفحات ۵۲۵ تا ۵۳۴ مراجعه فرمایید.

منبع: اقتباسی از ترجمه کتاب الصحیح من سیره النبی الاعظم صلى الله علیه وآله، ج۱۰ 

[۱]ـ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ۹/۳۰۶؛ مناقب اهل البیت (علیهم السّلام)، ۴۴۶؛ میزان الحکمه، ۱/۱۴۶؛ موسوعه الامام علی بن ابی‌طالب (علیه السّلام) فی الکتاب و السنه و التاریخ، ۹/۴۱۸؛ التحفه العسجدیه، ۱۴۲؛ الغارات، ۲/۷۶۸؛ الاربعین، شیرازی، ۱۹۱٫

[۲]ـ نهج البلاغه، شرح عبده، ۳/۶۱؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ۲/۱۱۹؛ ۹/۳۰۶؛ ۱۶/۱۴۸ـ ۱۵۱؛ مصباح البلاغه، ۴/۱۲۹؛ الغارات، ۲/۴۳۱؛ الاربعین، شیرازی، ۱۹۱؛ مناقب اهل البیت (علیهم السّلام)، ۴۴۶؛ موسوعه احادیث اهل البیت (علیهم السّلام)، ۵/۳۹۳؛ المعیار و الموازنه، ۱۸۰؛ نهج السعاده، ۵/۳۰۲؛ الدرجات الرفیعه، ۱۵۶؛ الجمل، ۶۱ـ۶۲؛ میزان الحکمه، ۱/۱۴۶؛ موسوعه الامام علی بن ابی‌طالب (علیه السّلام) فی الکتاب و السنه و التاریخ، ۹/۴۱۸؛ ۱۱/۳۳۴ـ ۳۳۶؛ التحفه العسجدیه، ۱۴۲٫

[۳]ـ نهج البلاغه، شرح عبده، ۲/۲۰۲؛ مصباح البلاغه، ۱/۱۴۷؛ ۴/۷۹؛ الاقتصاد، طوسی، ۲۱۰؛ الجمل، ۹۲؛ الغرات، ۱/۳۰۸؛ ۲/۵۷۰؛ التعجب، ۶۹؛ النص و الاجتهاد، ۴۴۴؛ کشف المحجه لثمره المهجه، ۱۸۰؛ مناقب آل ابی‌طالب، ۲/۴۸؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ۴/۱۰۴؛ ۶/۹۶؛ ۹/۳۰۵؛ ۱۱/۱۰۹؛ ۲۰/۲۹۸؛ المسترشد، ۴۱۶؛ مکاتیب الرسول (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، ۱/۵۷۹٫

[۴]ـ ر. ک: نهج البلاغه، شرح عبده، ۲/۲۲۷؛ مصباح البلاغه، ۱/۱۴۸؛ ۴/۷۹؛ الاقتصاد، طوسی، ۲۱۰؛ الجمل، ۹۲؛ الغارات، ۱/۳۰۸؛ ۲/۵۷۰؛ التعجب، ۶۹؛ النص و الاجتهاد، ۴۴۴؛ کشف المحجه لثمره المهجه، ۱۸۰؛ مناقب ال ابی‌طالب، ۲/۴۸؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ۴/۱۰۴؛ ۶/۹۶؛ ۹/۳۰۵؛ ۱۱/۱۰۹؛ ۲۰/۲۹۸؛ المسترشد، ۸۰؛ موسوعه الامام علی بن ابی‌طالب (علیه السّلام) فی الکتاب و السنه و التاریخ، ۷/۱۰۱٫

[۵]ـ نهج البلاغه، شرح عبده، ۱/۸۱؛ ۲/۶۴؛ المسترشد، ۳۷۲؛ الاربعین، شیرازی، ۱۷۷؛ بحار الانوار، ۲۹/۴۸۵؛ ۳۸/۱۵۹؛ مناقب اهل البیت (علیهم السّلام)، ۴۵۶؛ مستدرک سفینه البحار، ۷/۵۴۸؛ المرامعات، ۳۹۱؛ مکاتیب الرسول (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، ۱/۵۷۹؛ ۳/۷۳۲؛ میزان الحکمه، ۳/۲۳۶۰٫

[۶]ـ نهج البلاغه، شرح عبده، ۱/۸۱؛ ۲/۶۴؛ المسترشد، ۳۷۲؛ الاربعین، شیرازی، ۱۷۷؛ بحار الانوار، ۲۹/۴۸۵؛ ۳۸/۱۵۹؛ مناقب اهل البیت (علیهم السّلام)، ۴۵۶؛ مستدرک سفینه البحار، ۷/۵۴۸؛ المرامعات، ۳۹۱؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ۹/۲۴۱؛ موسوعه احادیث اهل البیت (علیهم السّلام)، ۷/۸۶؛ مکاتیب الرسول (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، ۱/۵۷۹؛ ۳/۷۳۲؛ میزان الحکمه، ۳/۲۳۶۰٫