در فهرست بلند شاگردان سیّد، که فوقاً گذشت، با سرآمدان رشتههای گوناگون دانش روبرو میشویم. از مراجع بزرگواری چون سیّد ابوالحسن اصفهانی و حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی، که زعامت عامّ جهان تشیع به نام آنان رقم خورد، تا فقیهانی چون حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و یارانش سیّد محمد حجّت کوهکمری، سیّد محمّد تقی خوانساری و سیّد صدرالدین صدر و میرزا محمّد فیض قمی، که بنیاد حوزهی علمیهی مرکزی قم را گذاشتند و با خون دل، در شرایط سخت دوران دیکتاتوری رضا خانی، از آن پاسداری کردند، و مصلحانی چون شیخ محمّد حسین آل کاشف الغطاء و شهید سیّد حسن مدرس که، در عصر و مصر خویش، به مصاف استعمار و صهیونیسم رفتند یا پنجه در پنجهی حکام ستمگر و وابسته به اجانب افکندند، و حکیمان چابک اندیشه و عارفان صاحب سلوکی چون آخوند ملا حسن نخودکی مقدادی اصفهانی، شیخ محمّد حسین غروی اصفهانی، میراز مهدی اشتیانی و سیّد جمال الدین گلپایگانی، که مرغ دل و مرکب عقل را در آفاق جان به طیران و تازش درآوردند، و شخصیّتهایی چون میرزا مهدی اصفهانی وشیخ مجتبی قزوینی که درد و دغدغهی پالایش و تهذیب معارف ناب شیعی از برساختههای دیگران داشتند و عمری را در این راه، مخلصانه کوشیدند، و فرهنگبانان سترگی چون سیّد حسن صدر عاملی، سیّد عبدالحسین شرف الدین عاملی، سیّد محسن امین عاملی و شیخ آقا بزرگ تهرانی، که شبهات دشمنان مذهب اهل بیت (علیهم السّلام) را با نگارش پاسخهای استوار علمی و ثبت پیشینهی درخشان تمدن و فرهنگ شیعی، جوابی درخور دادند، و شخصیّتهایی چون حاج شیخ محمّد رضا نجفی مسجد شاهی اصفهانی، که گذشته از دانش کلان دینی و تربیت فقیهانی چون امام خمینی، در شعر و ادب نیز دستی توانمند داشتند و آثاری مایهور بر جای نهادند…
منبع: کتاب فراتر از روش آزمون و خطا / موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
پاسخ دهید