فلسفه احکامی که حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در خطبه فدکیه در جمعِ حاضرینِ در مسجدِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم با شرایطِ بسیار شکننده ایراد فرمودند، که اگر ما هیچ اثری از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بجز این خطبه نداشتیم باز هم کافی بود که قضاوت کنیم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها اسمِ اعظم هستند، و مظهرِ صفاتِ جمال و جلالِ الهی هستند، علمِ لدنّی دارند و بلندگوی غیبِ عالَم هستند. در این خطبه‌ی عمیق، افشاءگر و مشحونِ از معارفِ حَقّه‌ی الهیّه، یک بخشِ آن فلسفه‌ی احکام است، که فرمودند: «فَجَعَلَ اللَّهُ الْایمانَ تَطْهیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ»[۱]، خدای متعال ایمان را واجب کرده است، ایمان اختیاری است، فرض است، و کسانی که ایمان دارند، مقدّماتِ ایمان در دستِ خودشان است، معرفت به همراهِ خود باور دارد، یک بخشی از معرفت اکتسابی است، و بخشِ دومِ آن موهبتی است. انسان ابتدا از پیغمبران و عقل و تجربه «حقایقی» را می‌فهمد، اگر به لوازمِ آن ملتزم شد، اگر به آنچه از حقایق می‌داند پایبند بود خدای متعال یک نوری به او می‌دهد که آن علمِ موهبتی است.
مرحوم آیت الله بهجت سلام خدا بر ایشان باد مکرر به طلبه‌ها این نسخه را ارائه می‌کردند که به آنچه که می‌دانید عمل کنید، آنگاه این حدیث را که از نظرِ عبارات دو سه نوع نقل شده است، «مَنْ عَمِلَ بِمَا عَلِمَ وَرَّثَهُ اللَهُ عِلْمَ مَا لَمْ یَعْلَمْ»[۲]، کسی که به آنچه می‌داند پایبند باشد و عمل کند، عالِمِ عامل باشد… طلبه خشیّتِ خدا داشته باشد، به خود اجازه ندهد که پای خود را از خطِ معرفت و علم فراتر بگذارد، خلافِ خوانده‌های او در هر رفتار و کردارِ او دیده شود، «وَرَّثَهُ اللَهُ عِلْمَ مَا لَمْ یَعْلَمْ»، خدای متعال به او یک علمی می‌دهد که بنا نبود آن علم را داشته باشد، علمی که در کتاب نیست، علمی که پای صحبتِ استاد نیست، علمی که در حوزه و دانشگاه بدست نمی‌آید، علمی است که خاصّ اهلِ عمل است، میوه‌ی عملِ صالح است، خدای متعال آن را به انسان می‌دهد. انسان هم نورانیتی در جهتِ شناختِ خدای متعال و محبوب‌های خدای متعال و شناختِ دشمنانِ خدای متعال پیدا می‌کند، و هم عمق پیدا می‌کند، فقه پیدا می‌کند، «لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا»[۳]، معلوم می‌شود فقه با دل مناسبتی دارد.
[۱] خطبه فدکیه
[۲] بحارالانوار، جلد ۶، صفحه ۳۶۳
[۳] سوره مبارکه اعراف، آیه ۱۷۹ (وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لَا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ)
پاسخ دهید