با سلام؛ «همزات» و «خطوات»در آیه سوره مبارکه مؤمنون: «وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ» و سوره بقره «…وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ»، چیست؟

پاسخ اجمالی

۱ – خدای متعال در آیه «قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّیاطِینِ»،[۱]خطاب به پیامبرش می فرماید که از همزات و وسوسه‏هاى شیطان ها به خدا پناه ببر.

«همزات» جمع «هُمَزَه» به معناى دفع و تحریک با شدت است، همزات شیاطین وسوسه‏هاى شیطان است که در قلب می افتد و انسان را به سوى گناه و نافرمانی می کشاند. در تفسیر قمى از امام علی(ع) نقل شده است: (همزات) وسوسه شیاطین است که در قلبت می افتد؛ یعنى بگو خدایا از وسوسه‏هاى شیاطین بتو پناه می برم، و بتو پناه می برم از این که کنار من حاضر شوند و اغوایم کنند. با توجه به این که واژه «شیاطین»، جمع است، شامل همه شیطان هاى آشکار و پنهان، انس و جن خواهد شد.[۲]

۲ -«یا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالاً طَیِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ»؛[۳]اى مردم، از آن چیزهاى حلال و پاکیزه که در زمین است بخورید و پاى به جاى پاى شیطان مگذارید که دشمن آشکار شما است.
«خطوات» جمع «خطوه» فاصله میان دو پا در راه رفتن است؛[۴] یعنی گام و قدم، و خطوات شیطان؛ یعنى آثار و جاهاى پاى او. تابع شدن به خطوات شیطان پیروى از او و پا گذاشتن در جاى پاى او است. به بیان روشن تر، منظور پیروی از وسوسه های شیطان است.
تعبیر گام به گام در آیه شاید به این نکته اشاره داشته باشد که شیطان به تدریج و مرور زمان انسان را از گناهان کوچک به سوی گناهان بزرگ سوق می دهد.
بنابر این، تفاوت این دو واژه در این است که «هَمَزِات» تعبیر نسبتاً صریحی از وسوسه هایی است که از سوی شیطان به انسان القا می شود، و «خطوات» گرچه به معنای گام های شیطان است، اما پیروی از این گام ها تعبیری کنایی از تأثیرپذیری از وسوسه های شیطان خواهد بود.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. مؤمنون، ۹۷٫

[۲]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۱۴، ص ۳۰۸، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۳]. بقره، ۱۶۸٫

[۴]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص ۲۸۸، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.