در آیه قرآن خداوند می فرماید: «وَجَنَّاتٍ مِّنْ أَعْنَابٍ وَالزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُشْتَبِهًا وَغَیْرَ مُتَشَابِهٍ انظُرُواْ إِلِى ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَیَنْعِهِ إِنَّ فِی ذَلِکُمْ لآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ». و در آیه دیگر می فرماید: «وَالزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَیْرَ مُتَشَابِهٍ کُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُواْ حَقَّهُ یَوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ». در آیه اول خداوند می¬فرماید: مشتبها و غیر متشابه و در آیه دوم می فرماید: متشابها و غیر متشابه، فرق بین این دو معنا چیست؟

پاسخ اجمالی

خداوند در یکی از آیات قرآن، گوشه ای از شگفتی های جهان را این گونه بیان می دارد: «وَ هُوَ الَّذِى أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ کلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ فَأَخْرَجْنَا مِنْهُ خَضِرًا نخُّرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُّترَاکِبًا وَ مِنَ النَّخْلِ مِن طَلْعِهَا قِنْوَانٌ دَانِیَهٌ وَ جَنَّاتٍ مِّنْ أَعْنَابٍ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُشْتَبِهًا وَ غَیر مُتَشَابِهٍ …».[۱] همچنین در آیه دیگری و در همین موضوع آورده: «وَ هُوَ الَّذی أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشاتٍ وَ غَیْرَ مَعْرُوشاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مُخْتَلِفاً أُکُلُهُ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُتَشابِهاً وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ …».[۲]
اما اختلاف تعبیر در دو آیه که در آیه اول می گوید: «مُشْتَبِهًا وَ غَیر مُتَشَابِهٍ» ولی در آیه دوم «مُتَشابِهاً وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ» چندان اختلاف معنایی را به وجود نمی آورد؛ زیرا دانشمندان علم لغت کلمه «مُشْتَبِهًا» را تقریبا هم معنا با کلمه «مُتَشابِهاً» دانسته اند.[۳] مفسران نیز «مُشْتَبِهًا» را به همان متشابه بودن تفسیر کرده اند.[۴]
بنابراین، این دو کلمه تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند، البته اختلاف تعبیر و استفاده از الفاظ مختلف خود نشانه ای از بلاغت کلام است که شاید چنین بلاغتی مراد پروردگار از چنین تفاوتی در کلمات و عبارات باشد.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. انعام، ۹۹: «و اوست که از آسمان آبى فرستاد، و به وسیله آن گیاهان گوناگون را [از زمین‏] رویاندیم، و از آن ساقه‏ها و شاخه‏هاى سبز درآوردیم، و از آن دانه‏هاى متراکم را خارج مى‏کنیم، و از شکوفه درخت خرما خوشه‏هاى سر و رو هشته [به وجود مى‏آوریم‏]، و باغ‏هایى از انگور و زیتون و انار شبیه به هم و بى‏شباهت به هم [بیرون مى‏آوریم‏] … ».

[۲]. انعام، ۱۴۱: «و اوست که باغ‏هایى [که درختانش برافراشته‏] بر داربست و باغ‏هایى [که درختانش‏] بدون داربست [است‏]، و درخت خرما، و کشتزار با محصولات گوناگون، و زیتون، و انار شبیه به هم و بى‏شباهت به هم را پدید آورد … ».

[۳]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: داودی، صفوان عدنان، ص ۴۴۳، دارالعلم‏، الدار الشامیه، دمشق، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

[۴]. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: اعلمی، حسین، ج ۲، ص ۱۴۳، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق؛ شبر، سید عبد الله، تفسیر القرآن الکریم، ص ۱۶۱، دار البلاغه للطباعه و النشر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق؛ ‏زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ۲، ص ۵۲، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.