امام سجاد (علیه السلام)  در پاسخ به این سؤال جواب بسیار مناسبى ارائه کرده اند که از این قرار است.

یکى از شاگردان از حضرتش سؤال کرد: فرشتگان اعمال ما را که مى نویسند بجاست؛ براى این که مى بینند و مى نویسند. اما آیا خاطرات و نیت هایى را که فقط از دل گذرانده ایم و هنوز به لباس عمل در نیاورده ایم هم مى نویسند؟ آنها را که نمى بینند پس از کجا مى فهمند تا بنویسند؟ و این که خداوند مى فرماید: «وَ إِنْ تُبْدُوا ما فِی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللّهُ»[۱] اسرار درونى را که به کسى افشا نکرده اید، در قیامت باید حسابش را پس دهید. این اسرار درونى را فرشتگان چگونه مى دانند و از کجا مى نویسند؟

حضرت فرمودند: آیا بوى باغ و بستان و بوى کثافت و گنداب یکى است؟ اگر انسان از کنار باغى پر از گل و معطر بگذرد، بوى خوب احساس مى کند. و چنانچه بوى بد به مشام انسان برسد، مى فهمد که این جا کثافت و زباله است. از بو مى توان فهمید که از کنار باغ مى گذریم یا از کنار چاه.

فرشتگان از بوى خوشْ تشخیص مى دهند که در قلب این مؤمن اسرار و نیت ها و اراده ها خیر و طیّب و طاهر است. و نیز از بوى بد هم مى فهمند که در درون این شخص، پلیدى است.[۲]

چه جور مى شود که انسان در چاه زندگى کند و از بوى چاه اظهار تنفر نکند و با خبر نباشد؟ اگر کسى به ملکوت رسیده باشد بوى بد و خوب دیگران هم به مشام او مى رسد، و مؤمن را از منافق باز مى شناسد.

روزى امیرالمؤمنین على (علیه السلام)  مشغول سخنرانى بود، عده اى پاى منبر حضرت نشسته بودند. بعضى از جاسوسان اموى خبر آوردند که «خالد بن عرفطه» مُرد!.

حضرت اعتنا نکردند. عده اى قبول کرده پذیرفتند که خالد مُرده است. حضرت به سخنان خود ادامه دادند. بار دیگر گفته شد: خالد مُرد.

حضرت اعتنا نکردند. بار سوم گفتند: یا امیرالمؤمنین این خبر رسمى شد. فرمودند: نه؛ او نمرده است او هنوز شورش و بلوایى در پیش دارد و به تحریک حکومت هاى طاغى، علیه من مى شورد و از درب این مسجد وارد مى شود. آنگاه حضرت به کسى که پاى منبر بود اشاره کرده فرمود: پرچم او هم به دست این شخص است که علیه حق قیام مى کند! او هنوز نمرده است.

این قضیه بعدها واقع شد. و این عِلم غیب امیرمؤمنان (علیه السلام)  و آشنایى به اسرار درونى کسى که پاى سخنان حضرت نشسته تحقق پیدا کرد.

حضرت، مانند فرشته اى، که درون افراد را مى بیند درون وى را دید.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – سوره بقره۲: آیه ۲۸۴٫

[۲] – الاصول الکافى، ج ۲، ص ۴۲۹، ح ۳٫