چه کسی علم تجوید را اختراع کرد؟

پاسخ اجمالی

علم تجوید محدوده گسترده ای دارد که هم شامل تلفظ صحیح حروف عربی و هم رعایت صفات و ویژگی های حروف و دیگر قواعد مربوط می گردد. اگر منظور از اختراع این علم، اختراع این نوع گویش باشد، باید آن را به کسانی مرتبط دانست که زبان عربی را ایجاد کردند. البته خالق واقعی زبان های طبیعی را باید خدا دانست.
در کتب مربوط به علم تجوید، گفته شده  است که واضع عملی علم تجوید، پیامبر اکرم(ص) است که قرآن را با تجوید از جانب خداوند دریافت کرد و به همین شکل آن را به مسلمانان منتقل ساخت.[۱]
اما اگر منظور از اختراع، جمع آوری و تدوین و نوشتن این قواعد و علوم باشد، باید آن را مربوط به زمان بعد از بعثت پیامبر دانست؛ زیرا هدف اصلی از مطرح کردن این علم، تصحیح و زیباسازی تلاوت قرآن کریم بود. قول معروف این است که یکی از شاگردان و یاران امام علی(ع) به نام ابو الاسود دُؤَلی این علم را تدوین کرد.[۲] ابوالاسود دؤلی، از افراد معروف و مشهور و خوش نام شیعه است که حتی مورد تقدیر و تمجید علمای اهل سنت قرار گرفته است. درباره او گفته شده است که او اولین کسی که با هدایت امام علی(ع) علم «نحو» را تدوین کرد و نام نحو را نیز خود امام برای آن انتخاب کرد.[۳] ذهبی می گوید: او از بزرگان شیعه بود که در عقل و درایت، از همه آنها کامل تر بود.[۴]
برخی نیز گفته اند که واضع علم تجوید، قاسم بن سلام یا خلیل بن احمد فراهیدی و یا افراد دیگری بوده اند.[۵] لازم به ذکر است که خلیل بن احمد فراهیدی نیز از شیعیان حضرت علی بود که علم عروض را پایه گذاری کرد و در علم لغت ابداعاتی از خود ارائه کرد که در نوع خود بی نظیر بود.[۶] کتاب لغت معروف «العین» از آثار ماندگار و ارزش مند او است.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. مرصفی مصری شافعی، عبد الفتاح بن السید عجمی بن السید العسس، هدایه القاری الی تجوید کلام الباری، ج ۱، ص ۴۶، مدینه، مکتبه طیبه، چاپ دوم.

[۲]. ر.ک: «تاریخ اعراب، نقطه و علامت گذاری در قرآن کریم»، سؤال ۲۶۲۶۸.

[۳]. هدایه القاری، ج ۲، ص ۶۵۲٫

[۴]. ذهبی، شمس الدین، سیر اعلام النبلاء، ج ۴، ص ۸۲، بیروت، مؤسسه الرساله، چاپ سوم، ۱۴۰۵ق.

[۵]. على الله بن على ابو الوفا، القول السدید فی علم التجوید، ص ۳۶، منصوره، دارالوفاء، چاپ سوم، ۱۴۲۴ق.

[۶]. هدایه القاری الی تجوید کلام الباری، ج ۲، ص ۶۴۲٫