عصمت پیامبران و امامان (علیهم السلام) ، از ابتداى تولد و حتى در رحم مادر است. خداوند متعال از آنجا که مى دانست عده اى از بندگانش، به اختیار خویش ـ هرچند با استعدادى در سطح سایر افراد ـ بیش از دیگران و در بالاترین حد ممکن، از استعداد خود بهره بردارى مى کنند؛ تفضلاً این پاداش و موهبت ویژه را به آنان عطا فرمود و آنان را از علم و اراده اى برخوردار ساخت که به واسطه آن، به «مصونیت کامل و مطلق» برسند. اعطاى این موهبت، معلول شایستگى هاى آنان است؛ نه محصول استعداد جبرى ایشان. با توجه به تحلیل «اصل عصمت»، مى توان دلیل و چرایى عصمت در دوران کودکى معصومان را به دو وجه تقریر کرد:

یک. عصمت پاداشى

عصمت در طفولیت، به عنوان پاداشى براى عصمت اختیارى در بزرگسالى است؛ یعنى، وقتى خداوند متعال، مى داند فردى در آینده زندگى خود، چه مسیرى را انتخاب مى کند؛ به میزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آینده اش، وى را از نخستین روز زندگى، مورد لطف و عنایت قرار مى دهد و از لغزش ها مصون مى دارد.[۱]

دو. زمان تکلیف معصومان

ملاک عصمت «علم و اراده» است و نیز عصمت، متفرع بر شأنیت تکلیف و مسئولیت پذیرى است و این هر دو در طفولیت وجود ندارد. اما این مسئله عمومیت ندارد؛ چرا که علم و اراده، هم در زمان طفولیت هست و هم در زمان بزرگسالى؛ هر چند از لحاظ شدّت و ضعف متفاوت باشند. همچنین زمان تکلیف و مسئولیت پذیرى، نسبت به انسان هاى مختلف، متفاوت است؛ چنان که حضرت عیسى (علیه السلام)  در زمان نوزادى مى فرماید: «قالَ إِنِّی عَبْدُ اللّهِ آتانِیَ الْکِتابَ وَ جَعَلَنِی نَبِیًّا…»؛ «[کودک (عیسى)] گفت: منم بنده خدا، به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است».[۲]

یا درباره حضرت یحیى (علیه السلام)  مى فرماید: «یا یَحْیى خُذِ الْکِتابَ بِقُوَّهٍ وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا»؛ «اى یحیى! کتاب [خدا] را به جد و جهد بگیر؛ و از کودکى به او نبوت دادیم».[۳]

همچنین براساس نصوص دینى و شواهد مسلّم تاریخى، عده اى از ائمه (علیهم السلام)  در سنین کودکى و نوجوانى، به مقام والاى امامت نایل آمدند: امام جواد (علیه السلام)  در هفت یا نه سالگى، امام هادى (علیه السلام)  در هشت یا نه سالگى و امام زمان(عج) در چهار یا پنج سالگى.[۴]

بنابراین هر چند عصمت، متفرع بر تکلیف است؛ اما زمان خاصى  نمى توان براى آن تعیین کرد؛ بلکه زمان تکلیف در انسان ها، متفاوت است و براساس شواهد برخى از آدمیان در سنین طفولیت، مکلّف و عهده دار مقامات و مسئولیت هایى مى شوند و چون ائمه (علیهم السلام)  و برخى، از ابتدا چنین بودند، از عصمت در طفولیت نیز برخوردار بودند.[۵]

پی نوشت ها

[۱]– نگا: محمدمحمدى رى شهرى، فلسفه وحى و نبوت، دفتر تبلیغات اسلامى، قم: ۱۳۶۶ ش،ص۲۲۰٫

[۲] – مریم ۱۹، آیه ۳۰٫

[۳]– مریم ۱۹، آیه ۱۲٫

[۴]– شیخ مفید، ارشاد، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۳۹۹ق، صص ۳۱۷ـ۳۱۹ و ۳۲۷ـ۳۶۶٫

[۵]– محمد تقى مصباح یزدى، راهنماشناسى، امیرکبیر، تهران: ۱۳۷۵ ش، ص ۶۷۳٫