یکی از نیروهای نفس ناطقه‌ی قدسیّه، حلم و بردباری با خلق است. حلم یعنی نیرو و ملکه‌ای که انسان، ذمام شهوت و غضب خود را تواند گرفت و نابه‌جا به واسطه‌ی ورود حوادث ملایم و ناملایم، دامان تحمّل و شکیبایی را از دست ندهد و کم‌ظرفی و بی‌طاقتی هنگام ورود ناگواری‌ها از خود نشان ندهد؛ بلکه چنانکه حضرت مولی الموحدّین فرمود: المُؤمِنُ کالجَبَلِ الرَّاسِخ… اهل ایمان مانند کوه، سختْ بنیادند که تندباد حوادث و فتنه‌های عالم، آنان را از جای برنکند…

صفت حلم، دشمنان انسان را اغلب دوست می‌کند؛ و دوست را ثابت قدم در دوستی می‌گرداند؛ و از شرور بداندیشان و مغرضان، محفوظ می‌دارد؛ و از مفاسد بسیاری که در بی‌حلمی و عصبانیت است، امان می‌بخشد.

و شخص باحلم و مردم بردبار، همیشه در راه علم و اکتشاف و هنر و کمالات، و بر هر کار عالم، موفّق و بر دشمن و دوست غالب می‌شوند. و هر انسان اجتماعی و هر پیشوای صالح، از تحصیل این صفت حلم، ناگزیر است؛ زیرا آنان را دشمن و دوست بسیار است؛ و صفت بردباری است که انسان را با دوستان به مروّت و محبّت وا می‌دارد؛ و با دشمنان به مدارا سلوک می‌کند؛ و از مزایای دوستی بهره‌مند و از شرور دشمن، ایمن می‌سازد که:

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف                      با دوستان مروّت، با دشمنان مدارا

پس سعادت و آسایش دو عالم انسان، رهین این قوّه است. و یکی از ارکان خُلق عظیم که خدا رسولش را بدان ستوده، حلم آن بزرگوار بود که آن حضرت:

کوهی ز وقار و بردباری بود                     در عرصه‌ی عشق شهسواری بود

منبع: کتاب پندهای آسمانی، صص ۹۱-۹۳