آیا روایت «عشره مبشره» (مژده بهشت به ده نفر از اصحاب پیامبر اسلام(ص)) صحیح است؟
در منابع روایی اهل سنت، چنین روایاتی وجود دارد؛ از جمله روایت «عشره مبشّره» که در آن آمده: رسول خدا(ص) به ده نفر از اصحاب خود بشارت به بهشت را داده است، اما شیعه، این دسته از روایات را به دلایل محکم ردّ می‌کند و اینها را مجعول و ساختگى می‌داند.
در منابع روایی اهل سنت، چنین روایاتی وجود دارد؛ از جمله روایت «عشره مبشّره» که در آن آمده: رسول خدا(ص) به ده نفر از اصحاب خود بشارت به بهشت را داده است لذا آنان را عشره مبشّره می‌نامند و آن افراد عبارتند از: ابوبکر، عمر، على، عثمان، طلحه، زبیر، سعد بن ابی‌وقّاص، عبد الرحمن بن عوف، سعید بن زید بن عمرو بن نفیل، و عبدالله بن مسعود.[۱]
اما شیعه، این دسته از روایات را به دلایل محکم ردّ می‌کند و اینها را مجعول و ساختگى می‌داند.[۲] از جمله دلایل در ردّ این دسته از نقل‌ها به شرح زیر است:
۱ – بررسی‌ها نشان می‌دهد، این روایت توسط سعید بن زید[۳] و زبیر [که نقل خواهد شد] که خودشان هم از عشره مبشّره شمرده شده‌اند، نقل شده است و کسى از این صحابه نپرسید چه سرّى در کارش بوده که این روایت را تاکنون مخفى نموده‌اند! چگونه است که در این روایت هم على(ع) اهل بهشت می‌شود و هم کسانى که از بیعتش سرپیچى کرده‌اند؛ مانند سعد بن ابی وقاص و یا کسانى که علیه خلافتش قیام مسلحانه کرده‌اند؛ مانند طلحه و زبیر!
۲ – در برخی منابع شیعه آمده است: زبیر، در جریانی روایت عشره مبشّره را نزد امام علی(ع) خواند و آن‌حضرت، عشره مبشّره را رد فرمود، آن روایت چنین است:
وقتى امیر المؤمنین علی(ع) در روز جنگ جمل با اهل بصره برخورد کرد، آن‌حضرت، زبیر را صدا زد و فرمود: «اى ابا عبد اللَّه،[۴] بیرون بیا».
اصحاب گفتند: نزد زبیرى که بیعتش را شکسته است می‌روى در حالى که او سوار بر اسب و غرق در اسلحه است و تو سوار بر قاطرى بدون اسلحه هستى؟ حضرت علی(ع) فرمود: «بر من از جانب خداوند سپر نگهدارنده‌اى وجود دارد، و هرگز کسى نمی‌تواند از اجل خود فرار کند. من نمی‌میرم و کشته نمی‌شوم مگر به دست شقی‌ترین امّت، همان‌طور که ناقه صالح را شقی‌ترین قوم ثمود پى کرد».
زبیر بیرون آمد. امام علی(ع) فرمود: «طلحه کجاست؟ او هم خارج شود». طلحه هم بیرون آمد. سپس آن‌حضرت فرمود: «شما را به خدا قسم می‌دهم، آیا شما دو نفر، و صاحبان علم از آل محمد و عایشه دختر ابو بکر، می‌دانید که: اصحاب جمل و اهل نهروان بر زبان پیامبر(ص) لعنت شده هستند، و هرکس افترا ببندد زیان‌کار است؟»
زبیر گفت: چگونه ما لعنت شده‌ایم در حالى که ما از اهل بهشت هستیم؟ آن‌حضرت فرمود: «اگر می‌دانستم که شما اهل بهشتید جنگ با شما را حلال نمی‌دانستم».
زبیر گفت: آیا از پیامبر نشنیدى که در روز جنگ احد می‌فرمود: «طلحه مستحق بهشت شده است»، و «هر کس مىخواهد به شهیدى که زنده روى زمین راه می‌رود بنگرد به طلحه نگاه کند»؟ آیا از پیامبر نشنیدى که می‌فرمود: «ده نفر از قریش در بهشتند»؟
امیر المؤمنین علی(ع) فرمود: «آنان را برایم نام ببر». زبیر گفت: ابوبکر، عمر و عثمان، من، طلحه تا آن‌که نُه نفر را نام برد که در بین آنان ابو عبیده جرّاح، سعید بن زید بن عمرو بن نفیل بودند.
حضرت علی(ع) فرمود: «نُه نفر را نام بردى، دهمى کیست؟» زبیر گفت: تو هستى! فرمود: «پس تو اقرار کردى که من از اهل بهشتم، ولى آنچه براى خود و اصحابت ادعا کردى من منکر آن هستم. به خدا قسم، بعضى از افرادى که نام بُردى در تابوتى داخل چاهى در پائین‌ترین جاى جهنم قرار دارند. بر در آن چاه سنگى است که هرگاه خدا بخواهد جهنم را شعله‌ور کند آن سنگ را بلند می‌کند و جهنم شعله می‌گیرد. این مطلب را از پیامبر شنیدم، و گر نه خداوند تو را بر من غلبه دهد و خون مرا به دست تو بریزد، (و اگر من راست می‌گویم) مرا بر تو و اصحابت غالب کند». زبیر برگشت در حالى که گریه می‌کرد.[۵]
۳ – از همه اینها گذشته؛ پیامبر اکرم(ص) در موارد گوناگونى، مؤمنین زیادى را به بهشت وعده فرموده‌اند؛ مانند این‌که بارها و بارها فرمود: امام علی(ع) و شیعیانش در بهشت خواهند بود.[۶] و یا بر اساس روایات دیگر فرمود: «بهشت مشتاق چهار نفر است: على بن ابی‌طالب، عمّار، سلمان و مقداد».[۷] این در حالى است که در روایت عشره مبشّره، هیچ نامى از نیکانى که پیرامون على(ع) بودند، به میان نیاورده و نام امام على(ع) را به جهت آن همه افتخار و درخشندگى، چون غیر قابل انکار بوده، آورده‌اند.
همچنین، می‌خواستند با آوردن نام على(ع) این حدیث را درست جلوه دهند! و چه جمع اضدادى در کنار هم ساخته‌اند! مگر کسى که ستمگرانه با امام على(ع) بجنگد، جاى او در بهشت است؟ در حالى که می‌دانیم رسول خدا(ص) فرمود: «هرکس با على بجنگد، با من جنگیده است».[۸]
زبیر؛ همان کسى است که عمر درباره‌اش می‌گوید: «اما تو اى زبیر! بدخوى و آزمند هستى، درحال خشنودى مؤمن و در حال خشم کافر، روزى انسان و دیگر روز شیطان، شاید اگر حکومت به چنگت آید، در روزگار تو و در ریگزار مکه، براى یک پیمانه جو، کتک کارى درگیرد، امّا اگر حکومت به عهده‌ات واگذار شود، کاش می‌دانستم آن روز که تو شیطان می‌شوى، چه کسى عهده‌دار مردم خواهد گشت و روزى که به خشم آیى، چه کسى؟ هان! خداوند تا وقتى تو چنین صفتى دارى، حکومت این امّت را به تو واگذار نخواهد نمود».[۹]
همچنین طلحه، همان کسى که در اثناى جنگ جمل و در پى سوگند امیرالمؤمنین علی(ع) که آیا حدیث ولایت را شنیدى یا خیر؟ به بهانه فراموشى حدیث غدیر، خود را توجیه کرد[۱۰] و سرانجام با تیرى از سوى مروان (به انتقام خون عثمان) به خاک هلاکت افتاد،[۱۱] در حالى که از اطاعت امام، سرپیچى کرده بود به راستى آیا امام و کسى که علیه او شوریده بود، هر دو با هم در بهشت‌اند!؟
همچنین نقل شده است: «روزى که آیه ۵۳ سوره احزاب[۱۲] نازل شد، طلحه در جمعى گفت: حجاب امروزشان برای رسول خدا چه فایده‌اى دارد، فردا می‌میرد و عایشه را به ازدواج خویش در می‌آورم و وقتی پیامبر این سخن را شنید ناراحت و اذیت شد».[۱۳] با این همه چطور مىتوان گفت، عشره مبشره، در یک رده بوده و همگی صاحب پرونده درخشان! و اهل بهشت باشند!
منبع: اسلام کوئست
[۱]. بیهقی، أحمد بن حسین، الاعتقاد و الهدایه إلى سبیل الرشاد على مذهب السلف و أصحاب الحدیث، محقق: کاتب، أحمد عصام، ص ۳۳۲، دار الآفاق الجدیده، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۱ق؛ حاکم نیشابوری، محمد بن عبد الله، المستدرک على الصحیحین، تحقیق: عطا، مصطفى عبد القادر، ج ۳، ص ۴۹۸، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۱ق؛ ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد، سیر أعلام النبلاء، ج ۱، ص ۱۰۴، مؤسسه الرساله، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۰۵ق.
[۲]. ر.ک: حسنى رازى، سید مرتضى بن داعى، تبصره العوام فی معرفه مقالات الأنام، ص ۲۴۲ – ۲۴۴، انتشارات اساطیر، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش؛ امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الأدب، ج ۱۰، ص ۱۶۲ – ۱۸۳، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، قم، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
[۳]. سند روایت این‌گونه است: «حَدَّثَنَا صَالِحُ بْنُ مِسْمَارٍ المَرْوَزِی قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِی فُدَیکٍ، عَنْ مُوسَى بْنِ یعْقُوبَ، عَنْ عُمَرَ بْنِ سَعِیدٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حُمَیدٍ، عَنْ أَبِیهِ، أَنَّ سَعِیدَ بْنَ زَیدٍ، حَدَّثَهُ فِی نَفَرٍ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ قَالَ: عَشَرَهٌ فِی الجَنَّهِ: أَبُو بَکْرٍ فِی الجَنَّهِ، وَعُمَرُ فِی الجَنَّهِ، وَعُثْمَانُ وَعَلِی وَالزُّبَیرُ وَطَلْحَهُ وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ وَأَبُو عُبَیدَهَ وَسَعْدُ بْنُ أَبِی وَقَّاصٍ»؛ ترمذی، محمد بن عیسى، سنن الترمذی، ج ۵، ص ۶۴۸، شرکه مکتبه و مطبعه مصطفى البابی الحلبی، مصر، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.
[۴]. «ابا عبد اللَّه» در اینجا کنیه زبیر است.
[۵]. ابن عقده کوفی، احمد بن محمد، فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام، محقق و مصحح: حرز الدین، عبد الرزاق محمد حسین، ص ۱۶۶ – ۱۶۷، دلیل ما، قم، چاپ اول، ۱۴۲۴ق؛ شیخ مفید، الکافئه فی إبطال توبه الخاطئه، محقق و مصحح: زمانی نژاد، ص ۲۴ – ۲۵، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق؛ خزاز رازی، علی بن محمد، کفایه الاثر فی النصّ علی الأئمه الإثنی عشر، محقق و مصحح: حسینی کوهکمری، عبد اللطیف، ص ۱۱۴ – ۱۱۵، بیدار، قم، ۱۴۰۱ق؛ هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق و مصحح: انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج ۲، ص ۷۹۸ – ۷۹۹، نشر الهادی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۵ق؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق و مصحح: خرسان، محمد باقر، ج ۱، ص ۱۶۲، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
[۶]. طبری آملی کبیر، محمد بن جریر بن رستم، المسترشد فی إمامه علی بن أبی طالب علیه السلام، محقق و مصحح: محمودی، احمد، ص ۴۰۱، کوشانپور، قم، چاپ اول، ۱۴۱۵ق؛ بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۳۴۷، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۶ق؛ ابونعیم اصفهانی، أحمد بن عبد الله، حلیه الأولیاء و طبقات الأصفیاء، ج ۴، ص ۳۲۹، السعاده، بجوار محافظه مصر، ۱۳۹۴ق؛ ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب رضی الله عنه، محقق: وادعی، أبو عبد الرحمن ترکی بن عبد الله، ص ۳۰۵ و ۳۵۷، دار الآثار، صنعاء، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
[۷]. شیخ صدوق، الخصال، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج ۱، ص ۳۰۳، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش؛ ابن کثیر بصری، إسماعیل بن عمر، جامع المسانید و السُّنَن الهادی لأقوم سَنَن، ج ۳، ص ۴۹۵، دار خضر للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق؛ ابن اثیر جزری، مجد الدین أبو السعادات المبارک بن محمد، جامع الأصول فی أحادیث الرسول، ج ۸، ص ۵۶۵، مکتبه الحلوانی، مطبعه الملاح، مکتبه دار البیان، چاپ اول، ۱۳۹۲ق.
[۸]. خزاز رازی، علی بن محمد، کفایه الاثر فی النصّ علی الأئمه الإثنی عشر، محقق و مصحح: حسینی کوهکمری، عبد اللطیف، ص ۱۸۱، بیدار، قم، ۱۴۰۱ق؛ شیخ صدوق، إعتقادات الإمامیه، ص ۱۰۵، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق؛
[۹]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، محقق و مصحح: ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج ۱، ص ۱۸۵، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
[۱۰]. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: عطا، مصطفی عبد القادر، ج ۳، ص ۴۱۹، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۱ق؛ هیثمی، علی بن أبی بکر،کشف الأستار عن زوائد البزار، تحقیق: اعظمی، حبیب الرحمن، ج ۳، ص ۱۸۶ – ۱۸۷، مؤسسه الرساله، بیروت، چاپ اول، ۱۳۹۹ق.
[۱۱]. ابن عبدالبر، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق: البجاوی، علی محمد، ج ۲، ص ۷۶۶، دار الجیل، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج ۲، ص ۲۴۶ – ۲۴۷، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
[۱۲]. «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیوتَ النَّبِی إِلاَّ أَنْ یؤْذَنَ لَکُمْ إِلى طَعامٍ غَیرَ ناظِرینَ إِناهُ وَ لکِنْ إِذا دُعیتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لا مُسْتَأْنِسینَ لِحَدیثٍ إِنَّ ذلِکُمْ کانَ یؤْذِی النَّبِی فَیسْتَحْیی مِنْکُمْ وَ اللَّهُ لا یسْتَحْیی مِنَ الْحَقِّ وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ وَ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِکُمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظیماً».
[۱۳]. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ۱۴، ص ۲۲۸، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
پاسخ دهید