توضیح اجمالی
معراج برای پیامبر اکرم(ص) چند بار اتفاق افتاد اما در مورد تاریخ وقوع اولین آن که مهمترین هم بوده در میان مورخان اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. بعضی آن را در شب ۲۷ ماه رجب سال دهم بعثت و بعضی آن را در شب هفدهم رمضان سال دوازده بعثت و عده ای نیز آن را در اوائل بعثت ذکر کرده اند. برخی نیز شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان را زمان وقوع آن دانسته اند با این حال، اختلاف در تاریخ وقوع شب معراج، مانع از اتفاق نظر در اصل وقوع آن نیست.

توضیح تفصیلی:
معراج یعنی سیر در عوالم هستی برخورد با اسرار، و اطلاع و احاطه کامل بر حقایق عوالم امکانیه و به دلالت آیات مبارکه اسری و سوره مبارکه نجم، معراج پیامبر اکرم یکی از اعجاز نبوت آن حضرت می‌باشد مکرر برای آن حضرت واقع شد، اما اولین معراج آن حضرت چند سال پس از بعثت و نبوت آن حضرت واقع شده که قبل از هجرت در شهر مکه و از مسجد الحرام بوده است.
درباره وقت معراج اختلاف جزئی میان علمای اسلام وجود دارد. برخی سه سال قبل از هجرت وقوع معراج را گزارش نموده‌اند و برخی یکسال قبل از هجرت[۱] که به احتمال قوی قول دوم ارجح می‌باشد.

در مسئله معراج نبوی آن چه بسیار مهم است، اعتقاد به معراج است چنان که امام صادق ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: لیس من شیعتنا من انکر اربعه اشیاء: المعراج و المساله فی القبر، و خلق الجنه و النار و الشفاعه و منقول است از امام رضا ـ علیه السلام ـ : من کذب بالمعراج فقد کذب رسول الله [۲]
لذا چون بحث از زمان معراج بحثی صرفاً تاریخی است و در بحث های تاریخی هماهنگی سخن و وحدت نظر یا وجود ندارد یا بسیار اندک است، به ویژه در موضوعاتی که از تحقیق عمیق برخوردار نبوده و به گستردگی کاویده نشده است زمان و مکان معراج بحثهایی است که در چنین وضعی قرار دارد. و دستخوش اختلاف و تعدد آراء گردیده، تا آن جا که در این باره بیش از ده قول مطرح گردیده است برخی یک سال پیش از بعثت را ادعا کرده‌اند[۳] زهری پنج سال پس از بعثت را قبول کرده‌است،[۴] ابن اسحق یک قول نقل کرده است و زمان آن را درآشکار کردن دعوت به اسلام از طرف پیامبر دانسته است؛[۵] یعقوبی پیش از مرگ ابوطالب را زمان معراج دانسته؛[۶] براساس روایتی از امام امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ سال سوم بعثت تعیین شده است.[۷]
استاد سبحانی براساس استناد به قول ابن هشام و ابن اسحاق سال دهم بعثت را قطعی دانسته است؛[۸] اما برخی از مورخان ۱۸ ماه پیش از هجرت[۹] و برخی ۱۶ ماه پیش از هجرت[۱۰] و برخی یکسال دانسته اند.

مرحوم شیخ عباس قمی وقوع معراج نبوی را قبل از هجرت در مکه دانسته که یا در شب هفدهم ماه رمضان یا بیست و یکم ماه رمضان ۶ ماه پیش از هجرت و یا در ماه ربیع‌الاول دو سال بعد از بعثت دانسته است.[۱۱]
هاشم معروف الحسینی می‌نویسد: معراج نبوی شب شنبه ۱۷ ماه رمضان سال ۱۳ بعثت واقع شده اگر چه اختلاف زیادی در کیفیت وقوع و تاریخ آن بین مسلمین وجود دارد.[۱۲] درنتیجه باید گفت که به نظر می رسد معراج در سال های اخیر بعثت و قبل از هجرت در ماه رمضان واقع شده است اما مهم اعتقاد و التزام به معراج است چراکه از نظر شیعه زمان وقوع آن چندان مهم نیست بلکه مضامین بلند معراج و آن چه را که پیامبر اکرم از حقایق و اسرار هستی کشف کرده مهم است.

منبع:پرسمان

[۱] . ابن اثیر الکامل، بیروت، دار صادر، ۱۳۹۹، ج۲، ص۵۱.
[۲] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ‌بیروت، دارالوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳، ص۳۱۲.
[۳] . فخر رازی، تفسیر کبیر، ج ۲۰، ص ۱۴۶، و تفسیرکشاف، ج ۲، ص ۶۴۶.
[۴] . مسلم، صحیح، ج ۲، ص ۲۰۹.
[۵] . همان، ص ۲۱۰، ابن هشام، سیره، ج ۲، ص ۳۷.
[۶] . یعقوبی، تاریخ، ج ۲، ص ۲۶.
[۷] . مجلسی، پیشین، ج ۱۸، و آملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، ج ۱، ص ۲۷۱، و المیزان، ج ۱۳، ص ۳۱.
[۸] . سبحانی، فروغ ابدیت، ج ۱، ص ۳۸۴ – ۳۸۵.
[۹] . سیره الحلبیه ج ۱، ص ۲۷۸.
[۱۰] . ر.ک: ادیب بهروز، محسن، معراج از دیدگاه قرآن و روایات، تهران، سازمان تبلیغات، چ اول، ۷۴، ص ۶۴.
[۱۱] . قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، هجرت، چ دوم، ۱۴۰۹، ج ۱، ص ۱۰۹.
[۱۲] . هاشم معروف الحسینی، سیره المصطفی ، بیروت، دارالقلم، چ سوم، ۱۹۸۱م، ص ۲۳۷.