عبد اللَّه بن عباس بن عبد المطلب بن هاشم، معروف به ابن عباس، یکی از اصحاب رسول خدا(ص) و از بنی هاشم است. و سه سال، پیش از هجرت، در مکه به دنیا آمد.[۱] بنابر نظر مشهور وی در سال ۶۸ هجری در طائف از دنیا رفت.[۲]

ابن عباس، به جهت دارا بودن انواع علوم، به خصوص علوم قرآنی به، «حبر الامه»(عالم امت)، «بحر الامه»،[۳]«رئیس المفسرین»[۴] و «ترجمان القرآن»،[۵] لقب گرفته است.

بسیاری از علما و اندیشمندان شیعه، می‌گویند ابن عباس یکی از شاگردان امام علی(ع) بوده و از محضر آن حضرت کسب علم و معارف نموده است.[۶]  به ‌گونه‌ای که حتی خود ابن عباس به این شاگردی افتخار می‌کرد و می‌گفت: «آموخته‌ها و علم من از علی(ع) است و علم علی(ع) از رسول خدا است و معلم رسول خدا نیز خداوند متعال است. پس علم پیامبر(ص) از خدا است و علم علی(ع) از پیامبر است و علم من هم از علی(ع) است. علم اصحاب پیامبر(ص) در برابر علم علی(ع) مانند قطره در برابر هفت دریا است».[۷]

از علمای اهل سنت، برخی، – همچون «ابن ابی الحدید»- تصریح نمودند که: «ابن عباس از شاگردان حضرت علی(ع) بوده و از آن حضرت کسب علم و معارف نموده است».[۸] و برخی دیگر، مانند ابن اثیر، به لفظ شاگرد تصریح نکردند، ولی معترف‌اند که ابن عباس همراه امام علی(ع) بوده و از آن حضرت، نقل روایت می‌نمود.[۹]

منبع: اسلام کوئست

[۱]. ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبد الله بن محمد، الاستیعاب فى معرفه الأصحاب، تحقیق: البجاوى، على محمد، ج ۳، ص ۹۳۳، دار الجیل، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق؛ ابن اثیر الجزری، عز الدین بن الأثیر أبو الحسن على بن محمد، أسد الغابه فى معرفه الصحابه، ج ۳، ص ۱۸۷، دار الفکر، بیروت، ۱۴۰۹ق.

[۲]. الاستیعاب فى معرفه الأصحاب، ج ۳، ص ۹۳۴؛ أسد الغابه فى معرفه الصحابه، ج ۳، ص ۱۹۰٫

[۳]. أسد الغابه فى معرفه الصحابه، ج ۳، ص ۱۸۷٫ بحر الامه؛ یعنی دریای علم در بین امت.

[۴]. شامی، یوسف بن حاتم، الدر النظیم فی مناقب الأئمه اللهامیم، ص ۲۶۳،‏ جامعه مدرسین، قم، چاپ اوّل، ۱۴۲۰ق.  

[۵]. الاستیعاب فى معرفه الأصحاب، ج ۳، ص ۹۳۵؛ ابن حجر عسقلانی، احمد بن على بن حجر، الإصابه فى تمییز الصحابه، تحقیق: عبد الموجود، عادل احمد، معوض، على محمد، ج ۴، ص ۱۲۶، دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق. «ترجمان القرآن»؛ یعنی معنا کننده و تفسیر کنندۀ قرآن از یک زبان به زبان دیگر. 

[۶]. ابن طاووس، على بن موسى، سعد السعود للنفوس منضود، ص ۲۹۶، دار الذخائر، قم، چاپ: اول، بى تا؛ علامه حلى، حسن بن یوسف بن مطهر، کشف الیقین فی فضائل أمیر المؤمنین(ع)،‏ محقق و مصحح: درگاهى، حسین،‏ ص ۵۸، وزارت ارشاد، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۱ق؛ الدر النظیم فی مناقب الأئمه اللهامیم، ص ۲۶۳؛ عاملى نباطى، على من محمد، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم،‏ محقق و مصحح: رمضان، میخائیل، ج ۱، ص ۱۵۵،‏ المکتبه الحیدریه، نجف، چاپ اول، ۱۳۸۴ق؛ مظفر نجفى، محمد حسن، دلائل الصدق لنهج الحق،‏ محقق، مصحح، مؤسسه آل البیت(ع)، ج ۶، ص ۳۳۳،‏ موسسه آل البیت، قم، چاپ اول، ۱۴۲۲ ق؛ شیخ عباس قمی، منتهى الآمال فی تواریخ النبی و الآل‏، ج ۱، ص ۳۵۷، دلیل ما، قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

[۷]. شیخ مفید، الأمالی، محقق و مصحح: استاد ولى، حسین، غفارى، على اکبر، ص ۲۳۶، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق؛ طوسى، محمد بن الحسن، الأمالی، ص ۱۲، دار الثقافه، قم، چاپ اوّل، ۱۴۱۴ق.‏

[۸]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید‏، شرح نهج البلاغه، محقق و مصحح: ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج ۱، ص ۱۸ و ۱۹،‏ مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اوّل، ۱۴۰۴ق.

[۹]. أسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج ۳، ص ۱۸۸٫