شأن نزول و محتوای سوره الرحمن چیست؟

پاسخ اجمالی

۱ – شأن نزول:مفسران قرآن کریم در علت و سبب نزول سوره الرحمن می گویند؛ چون قریش نام رحمان را کم شنیده بودند، هنگامی که آیه ۶۰ سوره فرقان: «وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمنِ»،[۱]بر پیامبر نازل گردید، قریش گفتند (ما الرّحمن) یعنى این رحمان کیست و چیست؟ خداوند در مقابل این گفتار آنان سوره «الرّحمن» را نازل کرد.[۲] البته در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است: سوره الرّحمن از اوّل تا آخر آن در باره ما(اهل بیت) نازل شده است.[۳]

۲ – علت نام گذاری:سوره الرحمن در مکه نازل شده و داراى ۷۸ آیه است. از آن جا که این سوره بیانگر انواع نعمت ها و مواهب بزرگ الهى است، با نام مقدس «رحمان» که رمزى از رحمت واسعه او است آغاز مى ‏شود؛ چرا که اگر صفت «رحمانیت» او نبود، این چنین خوان نعمت را براى دوست و دشمن نمى ‏گستراند.

۳ – محتوا و مطالب:این سوره در مجموع بیانگر نعمت هاى مختلف «معنوى» و «مادى» خداوند است که بر بندگان خود ارزانى داشته، و آنها را غرق در آن ساخته است؛ لذا با نام مبارک رحمان که رحمت واسعه الهى را بازگو مى ‏کند آغاز شده، و با جلال و اکرام خداوند به پایان رسید، و ۳۱ بار جمله «فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ» که به وسیله آن از بندگانش اقرار بر نعمت هاى خود مى‏ گیرد در آن ذکر شده است.

بنابر این، از یک نظر مجموع سوره یک بخش به هم پیوسته پیرامون نعمت هاى خداوند منان است، اما از نظر دیگر مى ‏توان محتواى آن را به چند بخش تقسیم کرد:

۳-۱ – بخش اول که مقدمه و آغاز سوره است، از نعمت هاى بزرگ خلقت، تعلیم و تربیت، حساب و میزان، وسائل رفاهى انسان، و غذاهاى روحى و جسمى او سخن مى ‏گوید.

۳-۲ – بخش دوم، توضیحى است بر چگونگى آفرینش انسان و جن.

۳-۳ – قسمت دیگر، بیانگر نشانه ‏ها و آیات خداوند در زمین و آسمان است.

۳-۴ – بخش چهارم، از نعمت هاى دنیوى فراتر رفته، سخن از نعمت هاى جهان دیگر است که با دقت و ظرافت خاصى ریزه ‏کاری هاى نعمت هاى بهشتى -اعم از باغ ها، چشمه ‏ها، میوه ‏ها، همسران زیبا و باوفا، و انواع لباس ها- توضیح داده شده است.

۳-۵ – سرانجام در بخش پنجم این سوره، اشاره کوتاهى به سرنوشت مجرمان و قسمتى از مجازات هاى دردناک آنان آمده است.

گفتنی است؛ از آن جا که اساس سوره بر بیان رحمت الهى است. در این قسمت(مجازات مجرمان) توضیح زیادى داده نشده، اما بر عکس نعمت هاى بهشتى به صورت مشروح و گسترده آمده است.[۴]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱] «و چون به آنان گفته شد که رحمان را سجده کنید، گفتند: رحمان چیست»؟

[۲]. بحرانى، سید هاشم، البرهان فى تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۲۸۰، بنیاد بعثت، تهران، ۱۴۱۶ق.

[۳]. همان، ج ۵، ص ۲۳۰٫

[۴]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۲۳، ص ۹۱- ۹۲، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ش.