تفسیر آیه ۱۰۴ سوره اسراء چیست؟ آیا مقصود از این آیه سرزمین فلسطین است، یا مصر؟

پاسخ اجمالی

خدای متعال به دنبال غرق کردن فرعون و همه لشکریانش و نجات بنی اسرائیل از دریا[۱] می فرماید: «وَ قُلْنا مِنْ بَعْدِهِ لِبَنی‏ إِسْرائیلَ اسْکُنُوا الْأَرْضَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَهِ جِئْنا بِکُمْ لَفیفاً»؛[۲] به بنی اسرائیل گفتیم که در این سرزمین سکونت نمائید، اما هنگامى که وعده آخرت فرا رسد همه شما را به پاى میزان حساب حاضر خواهیم کرد.
تفسیر این آیه شریفه در بخش های زیر بیان می شود:
مقصود از «این سرزمین»
درباره عبارت «این سرزمین»(اسْکُنُوا الْأَرْض) باید گفت:
خداوند به بنى اسرائیل دستور داد، اکنون که بر دشمن پیروز شدید در این زمین سکونت نمایید؛ آیا منظور سرزمین مصر است یا این که اشاره به سرزمین مقدس فلسطین (بخشی از شام آن زمان) است؛ زیرا بنى اسرائیل بعد از این ماجرا به سوى سرزمین فلسطین رفتند و مأمور شدند که در آن وارد شوند.[۳] مفسّران در این باره احتمالاتی ذکر کرده اند:
۱ – منظور، هر دو سرزمین می باشد؛[۴] زیرا بنى اسرائیل به شهادت آیات قرآن وارث زمین هاى فرعونیان شدند و هم مالک سرزمین شام.[۵]
۲ – منظور، تنها سرزمین مصر؛[۶] یعنی همان زمینى که فرعون می خواست آنها را از آن بیرون کند.
۳ – مقصود، تنها سرزمین فلسطین است.[۷]
معنای «وَعدُ الآخره»
بنابر نظر بیشتر مفسّران مسلمان؛ معنای «وَعْدُ الْآخِرَه» در این آیه شریفه به معناى روز قیامت و سرای آخرت است؛[۸] زیرا جمله «جِئْنا بِکُمْ لَفِیفاً» (ما همه شما را یک جا و بهم پیچیده خواهیم آورد) قرینه بر این موضوع است.[۹]
گفتنی است؛ برخی از مفسران «وعد الآخره» را به زمان آمدن حضرت عیسی(ع) از آسمان تفسیر کرده اند.[۱۰] که بنا بر عقیده شیعه، این، همان وقت ظهور حضرت امام مهدی(عج) خواهد بود.
درباره این آیه شریفه و سرزمین فلسطین مباحث دیگری نیز مطرح شده است که نمایه های زیر را مطالعه کنید:

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. اسراء، ۱۰۳٫

[۲]. اسراء، ۱۰۴٫

[۳]. ر.ک: «کوچ کردن قوم بنی اسرائیل به فلسطین»، سؤال ۴۵۰۰۳.  

[۴]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏۶، ص ۶۸۶، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۱۲، ص ۳۱۳، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش؛ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ‏۱۱، ص ۳۳۸، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.

[۵]. تفسیر نمونه، ج ‏۱۲، ص ۳۱۳٫

[۶]. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج ‏۱۲، ص ۲۹۸، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق؛ مغنیه، محمد جواد، التفسیر المبین، ص ۳۷۸، قم، بنیاد بعثت، بی تا؛ ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، ج ‏۳، ص ۲۳۹، قاهره، نشر دکتر حسن عباس زکی، ۱۴۱۹ق؛ فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، ج ‏۲۱، ص ۴۱۶، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.     

[۷]. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ‏۶، ص ۵۲۹، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا؛ حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج ‏۱۰، ص ۱۶۵، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق؛ ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج ‏۳، ص ۴۹۰، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.

[۸]. التبیان فی تفسیر القرآن، ج ‏۶، ص ۵۲۹؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏۶، ص ۶۸۶؛ حقی بروسوی،  اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج ‏۵، ص ۲۰۹، بیروت، دارالفکر، بی تا. 

[۹]. تفسیر نمونه، ج ‏۱۲، ص ۳۱۳٫

[۱۰]. «قال الکلبی فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَهِ یعنی مجی‏ء عیسى ابن مریم من السماء»؛  ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج ‏۶، ص ۱۴۰، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق؛ الجامع لأحکام القرآن، ج ‏۱۰، ص ۳۳۸٫