در آغاز به این سوال که چرا قدیمی ترین مرثیه فارسی در قرن چهارم به امام حسین (علیه السلام) اختصاص یافته است، پاسخ گفته شده و عواملی را که باعث شده اند از زمان زندگانی و شهادت حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) تا قرن چهارم اثری به دست ما نرسد، بیان داشته ایم؛ سپس مشکلات شیعیان و پیدایش زمینه های مناسب و تحولات سیاسی شیعیان را در این قرن، بررسی نموده ایم و دریافته ایم قدیمی ترین مرثیه فارسی در رثای حسین بن علی (علیه السلام) از کسایی مروزی (قرن چهارم) بوده است. در بخش دوم، شعر شاعران از آغاز تاکنون آمده که اولین شاعر حسینی، کسایی مروزی در قرن چهارم بوده، سپس ناصر خسرو و سنایی و قوامی و انوری و ظهیر و همین طور تا پایان قرن سیزدهم بیش از ۷۲ شاعر که در رثای ابی عبداله (علیه السلام) شعری سروده اند، ذکر شده و تاثیر فرهنگ عاشورا بر اشعارشان به خوبی پیداست. رشد و شکوفایی و غنای ادبیات فارسی دست کم در بخش مرثیه سرایی، مدیون تاثیر فرهنگ عاشورا می باشد و این مهم در اشعار شعرا محسوس و آشکار می باشد.