بسم الله الرحمن الرحیم؛ با عرض سلام. در تفسیر تسنیم آمده است که اگر سوره حمد را در یک کفه ترازو و بقیه قرآن در کفه دیگر گذاشته شود، سوره حمد هفت بار برتری دارد. و اگر کسی سوره حمد را بخواند ثواب قرائت کل قرآن را دارد. سؤال این است که آیا کسی که یک بار سوره حمد را بخواند دقیقاً مثل کسی است که کل قرآن را خوانده است، یا موضوع فقط در ثواب است و اساساً ثواب در دین به چه معنا است؟

پاسخ اجمالی

پیامبر اسلام(ص) هنگام آموزش سوره فاتحه، به جابر بن عبد الله انصاری، آن را برترین سوره قرآن معرفی کرد: «أ لا أعلمک أفضل سوره أنزلها الله فی کتابه»؛‏[۱] آیا نمی خواهی تو را تعلیم دهم به برترین سوره ای که خداوند در کتابش نازل نمود؟! …
در این روایت، تنها به برتری سوره حمد بر دیگر سوره ها تأکید شده است، اما در منابع اهل سنت روایتی وجود دارد که برتری هفت برابری این سوره را بر کل قرآن اعلام می کند:
«لَوْ أَنَّ فَاتِحَهَ الْکِتَابِ وُضِعَتْ فِی کِفَّهِ الْمِیزَانِ وَ وُضِعَ الْقُرْآنُ فِی کِفَّهٍ لَرَجَحَتْ فَاتِحَهُ الْکِتَابِ سَبْعَ مَرَّات»؛‏[۲] اگر سوره حمد را در یک کفه ترازو و بقیه قرآن در کفه دیگر گذاشته شود، سوره حمد هفت بار برتری دارد.
به هر حال دلیل این بزرگی و اهمیت سوره حمد می تواند از آن رو باشد که در حقیقت این سوره چکیده و عصاره تمام محتویات قرآن است؛ چرا که این سوره با تعظیم خدای رحمان و رحیم آغاز می شود و با ستایش و برشماری صفات جمال و جلال خدای سبحان و حصر عبادت و استعانت در او تداوم می یابد، و با مسئله هدایت از ساحت کبریایی اش پایان می گیرد.
به بیان دیگر؛ این سوره با تمام اختصاری که دارد در حقیقت مشتمل بر عصاره معارف گسترده قرآن کریم است؛ به دلیل آن که خطوط کلی و اصول سه گانه معارف دینی؛ یعنی مبدأ شناسی، معادشناسی و رسالت شناسی را که مایه هدایت انسان به سعادت و آخرت است، به وی نشان می دهد.[۳]
این البته بدان معنا نیست که ما نباید سوره های دیگر را بخوانیم که اگر این گونه بود، دیگر نیازی به نزول سوره های دیگر نبود. آنچه در ارتباط با خواندن قرآن باید مورد توجه قرار گیرد این است که ما نباید به خواندن قرآن به عنوان یک کار تجاری نگاه کنیم و دنبال این باشیم که کدام سوره از همه ثواب بیشتری دارد و تنها با خواندن همیشگی آن سوره از برکت سوره های دیگر محروم بمانیم. قرآن مجموعه ای است که باید همه آن در کنار هم باشد و انسان با بهره گیری از تمام مطالب قرآن است که می تواند نسبت به مبدأ و معاد شناخت پیدا کند و به خودسازی بپردازد.
گفتنی است که «ثواب» از ریشه «ثوب» در اصل رجوع شى‏ء به حالت اوّلى است و یا به حالتی که ابتدا براى آن در نظر گرفته شده است. بنابر این جزا و پاداش عمل را از آن جهت ثواب می گوییم که به خود عامل بر می گردد.[۴]

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، محقق، مصحح، رسولى محلاتى، هاشم‏، ج ‏۱، ص ۲۰، تهران، المطبعه العلمیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ ق.‏

[۲]. محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ‏۴، ص ۳۳۰، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.

[۳]. جوادی آملی، عبد الله، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، ج ۱، ص ۲۵۸، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش.

[۴]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص ۱۷۹، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق؛ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج ‏۱، ص ۳۲۱، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.