تعداد همسران پیامبر از اختصاصات حکم الهی برای پیامبرش بوده است. تعداد همسران پیامبر که «امّهات المؤمنین» به حساب می‌آیند، یازده تن می‌باشند به این ترتیب: خدیجه ع، سوده، عایشه، حفصه، زینب دختر خزیمه، امّ سلمه، زینب دختر جحش، جویریه، صفیه امّ حبیبه و میمونه.[۱]

درباره‌ی اهداف پیامبر اسلام از این ازدواج‌ها شایسته است به دیدگاه و اظهار نظر بعضی محقّقین توجّه شود:

الف. علّامه طباطبایی در این مورد می‌گوید: ازدواج آن حضرت، هر کدام روش خاصّی را داشت. نخستین همسر آن حضرت خدیجه (سلام الله علیها) است. پیامبر اوّلین بار با ازدواج کرد و بیش از بیست سال با او زندگی کرد و غیر از او با کسی ازدواج نکرد. پس از وفات خدیجه (سلام الله علیها) و پس از هجرت به مدینه، زنان دیگری را به همسری انتخاب کرد. برخی از این زنان بیوه بودند، برخی جوان و برخی پیر بودند. معلوم است که این روش، روش شهوت‌رانان نیست. آن حضرت با امّ سلمه‌ی کهنسال و زینب پنجاه ساله ازدواج کرد، آن حضرت همسران خود را از زیادخواهی و دنیاطلبی منع نموده می‌فرمود در این غیر این صورت طلاق بگیرند. با این حساب، انسانِ محقّق دوراندیش نمی‌تواند برای آن حضرت، انگیزه‌های شهوانی در نظر بگیرد.

حضرت محمّد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) برخی از همسران را برای قدرتمند شدن اسلام و مسلمین، بعضی‌ها را برای دلجویی آنان، بعضی‌ها را برای حفظ از خطرات جانی، بعضی‌ها را برای تأمین زندگی آنان و بعضی‌ها را برای بیان حلال و حرام خدا به همسری انتخاب کرد. به عنوان مثال، ازدواج حضرت با سوده بود.

سوده از زنان پیشگام در ایمان به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بود. او به حبشه هجرت کرده بود و شوهرش پس از رجوع از حبشه، مُرد. سوده، زنی بود مؤمن و خویشانش هم کافر بودند. اگر او را به خویشان تحویل می‌داد، او را می‌کشتند و یا گمراه می‌ساختند. برای آن‌که این زن مؤمن بیوه‌ی بی‌پناه از این خطرات محفوظ بماند، پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) با ازدواج کرد و با این ازدواج سوده نجات یافت.

زینب دختر خزیمه، از زنان مؤمن بود. در جنگ احد شوهرش به شهادت رسید و رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) با ازدواج کرد تا بی‌سرپرست نباشد. امّ سلمه هم شوهرش در گذشت و دارای چند یتیم بود، پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) با او ازدواج کرد و به این ترتیب مشکل امّ سلمه حل شد.

صفیه دختر حیُی بن احطب یهودی بود. شوهرش در جنگ خیبر و پدرش در جنگ بنی قریظه کشته شد و خودش هم اسیر شد. پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) او را برای خود انتخاب کرد و آزاد ساخت و پس از از آزاد ساختن به عنوان همسر انتخاب کرد و به این ترتیب دختر رئیس یهود را از ذلّت رها کرد.

جویریه دختر رئیس طایفه‌ی بنی مصطلق بود. رئیس، دخترش و تعداد زیادی از افرادش اسیر شدند. پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) جویریه را به همسری انتخاب کرد و مسلمانان گفتند: حال که این طایفه، فامیل پیامبر ما شدند، ما همه‌شان را آزاد می‌کنیم و بنی مصطلق هم که چنین دیدند، همه مسلمان شدند.

میمونه، ام حبیبه و حفصه هم شوهرانشان مرده بودند و پیامبر با ازدواج با این‌ها، آنان را نجات می‌داد. فقط عایشه در میان این‌ها شوهر نداشت.

با توجّه به این خصوصیات و با توجّه به خصوصیات روحی پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به هیچ عنوان نمی‌توان گفت که ازدواج‌های پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مانند ازدواج‌های متعارف بوده است.[۲]

ب. در نظر عدّه‌ای از پژوهشگران ازدواج‌های پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) برای چند هدف بوده است:

۱٫‌ محافظت از یتیمان، درماندگان و حفظ آبروی آنان مانند ازدواج با سوده.

۲٫‌ وضع قانون و شکستنِ سنّت غلط جاهلی مانند ازدواج با زینب دختر جحش که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به فرمان خدا پس از آن‌که زید او را طلاق داد، او را به همسری انتخاب کرد تا مردم بدانند که زن پسر خوانده، مانند زن پسر نیست، و می‌توان با زنِ پسر خوانده ازدواج کرد، گرچه در زمان جاهلیت، ازدواج با زنِ پسر خوانده ممنوع بود.

۳٫‌ آزادسازی اسیران و بردگان مانند ازدواج با جویریه، که مسلمانان به خاطر خویشاوندی بنی مصطلق با پیامبر، همه‌ی اسیران را آزاد کردند و بنی مصطلق هم با مشاهده‌ی این وضعیت، مسلمان شدند.

4. برقراری پیوند با قبایل و طوایف بزرگ عرب و حفظ اسلام و مسلمین مانند ازدواج با عایشه، حفصه، امّ حبیبه، صفیه و میمونه.[۳]

ج.‌ جان دیون پورت انگلیسی می‌گوید: با این‌که در آن زمان، زیاد زن گرفتن کار بدی نبود، ولی با این حال حضرت محمّد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) تا پنجاه سالگی با یک زن زندگی کرد و تا خدیجه (سلام الله علیها) زنده بود، زن دیگری نگرفت. آیا ممکن است کسی شهوت‌ران باشد و هیچ مانعی هم برای زن گرفتن در کار نباشد، با این حال با یک زن زندگی کند آن هم با زنی که سنّ بالایی داشته باشد؟![۴]

د. توماس کارلایل می‌گوید: به رغم اظهار نظر دشمنان، حضرت محمّد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) هرگز شهوت‌پرست نبود و این تهمت، بی‌انصافی است.[۵]

هـ گیورگیو می‌گوید: محمّد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در سال ۵۹۵ میلادی ازدواج کرد و زندگی خانوادگی او نمونه‌ی زهد، تقوی و پاکی بود. او همانند ابراهیم، نوح و یعقوب (علیهم السّلام) در محیطی ساده و بی‌آلایش زندگی می‌کرد[۶].[۷]

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی حقوق خانوادگی زن؛ دفتر نشر معارف – مؤلف: سید ابراهیم حسینی

[۱]. دکتر موسی شاهین لاشین، ازواج النّبی ص، چاپ ریاض، چاپ اوّل، ص ۲۱؛ سیره ابن هشام، ص ۲۹۷، چاپ مصر، ۱۳۵۵ هـ ق.

[۲]. ر.ک: المیزان، ج ۴، ص ۱۹۵، چاپ دوم، بیروت، ۱۹۷۴، در ذیل آیه ۲ تا ۶ سوره نساء.

[۳]. نگرشی کوتاه به زندگی پیامبر اسلام، ص ۲۹، چاپ پنجم، مؤسسه در راه حق.

[۴]. عقیقی بخشایشی، همسران پیامبر، ص ۷۸، چاپ قبل از انقلاب، قم: دار التبلیغ اسلامی، ۱۳۵۲٫

[۵]. همان.

[۶]. همان، ص ۸۲، نویسنده رومانی (۱۹۱۶ تولد) در اثر معروف خود: محمّد پیامبری که از نو باید شناخت.

[۷]. برای آگاهی بیشتر ر.ک: سیّد جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، ج ۴، ص ۶۸، چاپ جامعه مدرسین.