با سلام. در حدیث: «أعدى عدوّک زوجتک الّتی تضاجعک و ما ملکت یمینک»؛ خطرناک ترین دشمن تو همسر تو است که با تو همخواب و مملوک تو است.(نهج الفصاحه ۳۹۲) آیا منظور پیامبر(ص) تمام زنان است؟! یا در مورد گروه خاصی از آنها است؟

پاسخ اجمالی

روایت مورد اشاره در پرسش، در منابع معتبر اولیه شیعی وجود ندارد، بلکه به غیر از نهج الفصاحه – که از منابع متأخر بوده و در موارد بسیاری از منابع اهل سنت نقل می کند- کتابهایی چون ریاض السالکین[۱] – که آن هم از تألیفات نسبتاً متأخر است – به نقل این روایت پرداخته اند: «قال صلّى اللّه علیه و آله: لیس عدوّک الذی إن قتلته آجرک اللّه فی قتله، و إن قتلک أدخلک الجنّه، و لکنّ أعدى عدوّک نفسک التی بین جنبیک و امرأتک التی تضاجعک‏ و أولادک الذین من صلبک‏».
دشمنت آن فردی نیست که اگر او را بکشی خدا در کشتن او به تو پاداش خواهد داد، بلکه بدترین دشمنان تو، نفس خودت است که در اندرونت جای دارد، همسرت است که با او همبستر می شوی و فرزندانی که از نسل تو هستند!
با این وجود و حتی اگر در سند روایت خدشه کنیم، اما محتوای آن قابل پذیرش بوده و با آیات قرآن نیز منطبق است؛ چرا که اولاً: موضوع دشمنی تنها به همسران اختصاص ندارد، بلکه علاوه بر همسر، شامل خود انسان و فرزندانش هم شده و نشانگر آن است که همه اینها می توانند بالقوه بدترین دشمن انسان بوده و به او آسیب برسانند.
ثانیاً: این دشمنی ناظر به تمام همسران و فرزندان نبوده، بلکه تنها تعدادی از آنها می توانند چنین باشند.
ثالثاً: این روایت، در حقیقت تفسیری از این آیه است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیم‏»؛[۲] اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! بعضى از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند، از آنها بر حذر باشید و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را می بخشد) چرا که خداوند بخشنده و مهربان است.
واژه «ازواج» در این آیه می تواند شامل مطلق همسر یعنی هم مرد و هم زن شود. در این آیه، خداى متعال بعضى از فرزندان و همسران را دشمن مؤمنان شمرده است. البته این دشمنی مربوط به ایمان است؛ به دلیل آن که آنها همسران و پدران خود را وادار می کنند دست از ایمان به خدا بردارند، و بعضی از اعمال نیکو؛ مانند جهاد، انفاق و… را انجام ندهند، و یا بعضى از گناهان کبیره را مرتکب شوند، و ممکن است مؤمنان به خاطر محبتى که به همسر و فرزندشان دارند، در مواردی که نباید از آنان اطاعت کنند؛ خواسته آنان را عملی کنند و به همین دلیل، آیه شریفه با آنکه توصیه به عفو و گذشت و چشم‌پوشی می کند، اما به این نکته نیز اشاره می کند که برخی از همسران و فرزندان می توانند در مسیر پیشرفت انسان به عنوان یک عامل بازدارنده و یک دشمن ارزیابی شوند.
بنابر این، آن گروه از زنان و فرزندانی دشمن انسان به شمار می روند که مانع رشد و تعالی دینی و معنوی شوهران و پدران خود شده، و آنان را از جهاد و تلاش مادی و معنوی در را خدا باز می دارند.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. کبیر مدنی، سید علیخان، ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین، محقق، مصحح، حسینی امینی، محسن، ج ۲، ص ۳۹۲، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.

[۲]. تغابن، ۱۴٫