تحقیق و مطالعه پنجاه درصد راه است. پنجاه درصد مابقى بستگى به عمل انسان دارد. یعنى انسان باید هم محقق باشد هم متحقق. محقق کسى است که از نظر علمى عمیقا تحقیق نموده و مطالب را براى خود حل نموده است ولى متحقق کسى است که آنچه را فهمیده باور کرده و برابر آن عمل مىکند. اگر کسى عالم محض بود یعنى حرفهاى خیلى متقن و محکم داشت ولى ایمان نداشت، به علوم خود باور نداشت، اهل عمل به حقایقى که برایش مکشوف شده نبود، کم کم دُچار شک و شبهه مىشود.

خداوند درباره فرعون و همفکرانش تعبیر لطیفى دارد، مىفرماید: «وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَیْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً»[۱] موساى کلیم هم طبق آیات قرآن به فرعون فرمود: «لَقَدْ عَلِمْتَ ما  أَنْزَلَ هؤلاءِ إِلاّ رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»[۲] تو مىدانى که اینها را کسى نفرستاده به جز خداى آسمانها و زمین، ولى باور نداشت.

ما یک فهم داریم یک باور، فهم در اختیار ما نیست ولى باور در اختیار ما است. یعنى اگر فکر کردیم، درس خواندیم و مطالعاتى انجام دادیم علمى براى ما حاصل مىشود و از این به بعد نمىتوانیم بگوییم من نمىخواهم بفهمم.

اراده در فهم دخیل نیست اما در باور دخیل است. یعنى انسان بعد از آن که چیزى را فهمید، مىتواند باور کند و مىتواند باور نکند، مىتواند گردن بنهد یا ننهد. گاهى دو نفر با هم بحث مىکنند و با این که یکى براى دیگرى حق را روشن مىکند ولى این شخص زیر بار نمىرود؛ یعنى نفس به قدرى شرور است که مىتواند در برابر ۴=۲×۲ بایستد و بگوید من باور نمىکنم با این که فهمیده است.

براى این که به ویروس درونى «شک و شبهه» مبتلا نشویم باید آن چه را فهمیدهایم باور و عمل کنیم. تا عمل در کار نباشد یقین حاصل نمىشود.

براى نجات از گزند شبهه، بهترین راه این است که هر چه را فهمیدیم عمل کنیم و باور کنیم و پا روى نفس بگذاریم.

 

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی


 

[۱] – سوره نمل۲۷: آیه ۱۴٫

[۲] – سوره اسراء۱۷: آیه ۱۰۲٫