در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که راه نجات و رستگاری را بیان کرده، نیز آیاتی که از ریشه نجات آمده، اما در صدد بیان نجات و رستگاری نیست. در حقیقت بین آنها عموم و خصوص من وجه است.
الف. آیاتی که راه نجات را معرفی کرده اند: قرآن کتاب آسمانی الهی و بیان گر راه هدایت و تکامل انسان است؛ از این رو سراسر قرآن، یا مستقیما یا غیر مستقیم، راه صحیح و راه نجات و رستگاری انسان را بیان کرده است و هیچ آیه  ای بی ربط با هدایت و رشد انسان نیست. با این حال برخی از آیاتی را که به طور مستقیم به راه نجات و رستگاری اشاره کرده است، بیان می کنیم.
۱ – ایمان به خدا، پیامبر، جهاد و هجرت در راه خدا: خداوند در سوره صف، راه نجات از عذاب دردناک آخرت را چنین بیان می کند: «یَأَیهُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ هَلْ أَدُلُّکمُ‏ْ عَلىَ‏ تجِارَهٍ تُنجِیکمُ مِّنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ* تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تجُاهِدُونَ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکمُ‏ْ وَ أَنفُسِکُمْ  ذَالِکمُ‏ْ خَیرْ لَّکمُ‏ْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ* یَغْفِرْ لَکمُ‏ْ ذُنُوبَکمُ‏ْ وَ یُدْخِلْکمُ‏ْ جَنَّاتٍ تجَرِى مِن تحَتهِا الْأَنهْارُ وَ مَسَاکِنَ طَیِّبَهً فىِ جَنَّاتِ عَدْنٍ  ذَالِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»؛[۱] اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مى‏ بخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید. این براى شما (از هر چیز) بهتر است اگر بدانید. اگر چنین کنید گناهانتان را مى‏ بخشد و شما را در باغ  هایى از بهشت وارد مى ‏کند که نهرها از زیر درختانش جارى است و در خانه  هایی پاکیزه در بهشت جاویدان جاى مى ‏دهد و این پیروزى عظیم است.
در آیه  ای دیگر، با اشاره به ایمان و جهاد، از هجرت در راه خدا نیز یاد می  کند و می  فرماید کسانی که این کارها را انجام داده باشند، مقام بزرگی در نزد خدا دارند و فقط این گونه افراد به حقیقت پیروزی و رستگاری دست می  یابند.[۲]
۲ – اطاعت از خدا و پیامبر، خشیت از خدا و تقوای او: در آیه  ای دیگر، سخن از پیروی از خدا و پیامبرش به میان آمده و به خوف از خدا و تقوای او اشاره شده و راه سعادت را در رعایت این موارد دانسته است: «وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یخَشَ اللَّهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُوْلَئکَ هُمُ الْفَائزُونَ»؛[۳] و هر کس از خدا و پیامبرش اطاعت کند، و از خدا بترسد و از مخالفت فرمانش بپرهیزد، چنین کسانى همان پیروزمندان واقعى هستند.
۳ – حقیقت طلبی: در قرآن، در توصیف کسانی که اهل هدایت هستند، چنین آمده است: «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ  أُوْلَئکَ الَّذِینَ هَدَئهُمُ اللَّهُ  وَ أُوْلَئکَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ»؛[۴] همان کسانى که سخنان را مى ‏شنوند و از نیکوترین آنها پیروى مى ‏کنند. آنان کسانى هستند که خدا هدایتشان کرده، و آنها خردمندانند.
در واقع کسانی اهل نجات و سعادت هستند که از هر نوع تعصب جاهلانه قومی و ملیتی و غیره به دور باشند و اهل تحقیق و حق جویی باشند. این افراد، به همه سخنان و نظریات، گوش فرامی  دهند و بعد با انصاف به قضاوت درباره آنها می  پردازند و بدون جانبداری، راه صحیح را انتخاب می  کنند.
۴ – تزکیه نفس: یکی از راه های رسیدن به سعادت، تزکیه نفس است. در اسلام تأکید فراوانی بر این مطلب شده و دستورات زیادی در این باره به مردم ارائه شده است. پاک ساختن روح و جان انسان، از خلقیات و صفات ناپسند، موجب رشد و آمادگی برای دریافت خصلت  ها و اوصاف نیکو و نور معرفت است؛ از این رو، خداوند به نُه چیز قسم یاد می  کند تا اهمیت مسئله را بیان کند. سپس می  فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّئهَا»؛[۵] هر کس نفس خود را پاک و تزکیه کرده، رستگار شده است.
ب. آیه  ای که اشاره به واژه «نجات» دارد: یکی از آیات قرآن کلمه «نجات» را در خود جای داده است؛ اما این آیه در صدد بیان راه نجات نیست: «وَ إِذْ قالَ مُوسى‏ لِقَوْمِهِ اذْکُرُوا نِعْمَهَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ أَنْجاکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذا»؛[۶] و (به خاطر بیاور) هنگامى را که موسى به قومش گفت: «نعمت خدا را بر خود به یاد داشته باشید، زمانى که شما را از (چنگال) آل فرعون رهایى بخشید! همان ها که شما را به بدترین وجهى عذاب مى‏ کردند.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. صف، ۱۰-۱۱٫

[۲]. «الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ هَاجَرُواْ وَ جَاهَدُواْ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَهً عِندَ اللَّهِ  وَ أُوْلَئکَ هُمُ الْفَائزُونَ»؛ آنها که ایمان آوردند، و هجرت کردند، و با اموال و جان هایشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها پیروز و رستگارند»؛ توبه، ۲۰٫

[۳]. نور، ۵۲٫

[۴]. زمر، ۱۸٫

[۵]. شمس، ۹٫

[۶]. ابراهیم، ۶.