در مورد آیه ۳۶ سوره توبه که دوازده ماه را به دوازده امام و چهار ماه حرام را به چهار امام تفسیر کرده اند، توضیح دهید.

پاسخ اجمالی

پاره ای از قوانین و رسوم، قبل از اسلام نیز وجود داشتند که اسلام بر آنها مهر تایید زد. از جمله اینها، تقسیم سال به دوازده ماه بود که در میان ملل مختلف رواج داشت که از این میان، اعراب قبل از اسلام، چهار ماه را با عنوان ماه حرام می شناختند. قرآن کریم، هم تقسیم سال به دوازده ماه و هم وجود چهار ماه حرام را می پذیرد: «در حقیقت، شماره ماه ها نزد خدا، از روزى که آسمان ها و زمین را آفریده، در کتاب [علمِ‏] خدا، دوازده ماه است. از این [دوازده ماه‏]، چهار ماه، [ماهِ‏] حرام است. این است آیین استوار، پس در این [چهار ماه‏] بر خود ستم مکنید، و همگى با مشرکان بجنگید، چنان که آنان همگى با شما می جنگند، و بدانید که خدا با پرهیزگاران است».[۱]
ماه های حرام، احکام خاص به خود را دارد که در جایش بررسی شده است.
اما در ذیل این آیه احادیثی نقل شده است که در آن یکی از بطون آیه – تطبیق دوازده ماه به دوازده امام – ذکر شده است:
۱ – جابر جعفی از امام صادق(ع) نقل می کند که ایشان در ذیل آیه: «اِنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً …» فرمود: «ای جابر! مراد از «سال»، جدّ ما پیامبر اسلام است و ماه های آن، دوازده عدد می باشد؛ از جدّ ما امیر المؤمنین تا جانشین همه، مهدی(عج) از اولاد حسین(ع) که دوازده امام می شوند. اما چهار ماه حرام از ما، چهار امامی هستند که همه به اسم علی می باشند: امیر المؤمنین علی بن ابی طالب،  علی بن الحسین، علی بن موسی و علی بن محمد…».[۲]
این روایت در کتاب «الهدایه الکبری» با این سند نقل شده است: «علی بن الحسین الکُوفی» از «وَهْب بن عبد الله» از «محمد بن جبله» از «الحسین بن معمر» از «خالد بن محمد» از «جابر الجُعفی». برخی از افراد این سلسله سند مانند وهب بن عبدالله مجهول می باشند.
این روایت را شیخ طوسی به صورت مرسل و با اندکی اختلاف نقل کرده است.[۳]
۲ – امام صادق(ع) فرمود: «اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْاَرْضَ… ؛ منظور امیر المؤمنین على بن ابی طالب، حسن بن على، حسین بن على، على بن حسین، محمد بن على، جعفر بن محمد، موسى بن جعفر،على بن موسى، محمد بن على، على بن محمّد، حسن بن على و الخلف الحجّه می باشد». سپس فرمود: «اى داود! آیا می دانى این نوشته کى نوشته شده است؟» داود گفت: خدا و رسولش و شما بهتر می دانید. آن حضرت فرمود: «دو هزار سال پیش از آن که آدم آفریده شود».[۴]
در سند این روایت نیز عبید بن کثیر عامرى وجود دارد که علمای رجال او را ضعیف دانسته اند[۵] و گفته اند که آشکارا حدیث جعل می کرد.[۶]
در نتیجه، این دو روایت به جهت سندی دارای اشکالاتی هستند. اما محتوای این روایت،  راه متفاوتی از سند دارد؛ در این روایات به برگزیده بودن دوازده امام اشاره شده است که با ذوقی بر آیه دوازده ماه سال تطبیق داده شد. اصل این محتوا و منتخب بودن دوازده امام، از اصول شیعه بوده و دلایل بسیار بر آنها وجود دارد و تطبیق آن بر این آیه نیز مشکلی را ایجاد نمی کند. بنابر این محتوای این روایات بعید نبوده و می توان بدان استناد کرد.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. توبه، ۳۶٫

[۲]. خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایه الکبری، ص ۳۷۷- ۳۷۸، بیروت، البلاغ، ۱۴۱۹ق.

[۳]. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، محقق، مصحح، تهرانی، عباد الله، ناصح، علی احمد، ص ۱۴۹- ۱۵۰، قم، دار المعارف الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.

[۴]. ابن ابی زینب (نعمانی)، محمد بن ابراهیم، الغیبه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص ۸۸، تهران، نشر صدوق، چاپ اول، ۱۳۹۷ق

[۵]. غضائری، احمد بن حسین، کتاب الضعفاء، ج ۱، ص ۸۰، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ۱۳۶۴ق.

[۶]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعه(رجال نجاشی)، ص ۲۳۴، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش؛ علامه حلى‏، رجال، ص ۲۴۵، قم‏، دار الذخائر، ۱۴۱۱ق.