خرافات» جمع کلمه عربی خرافه از ریشه «خرف» به معنای چیدن میوه یا پاییز فرتوت است. شاید از این رو پاییز در عربی، خریف نامگذاری شده است. خرافه نیز مصدر این فعل است. خرافات در معنای لغوی معانی متعدد و متنوع دارد. دهخدا نیز بر این عقیده است که خرافات، موهومات است، در زبان انگلیسی نیز کلمه Superstition به معنای موهوم پرستی و خرافات به کار رفته است.

خرافات و باورهای خرافی یکی از مسائل عمده جهان امروز محسوب می شود به گونه ای که می توان از آن به عنوان یک مسأله اجتماعی یاد کرد. مسأله ای که می تواند نقش آشکاری را در زندگی اجتماعی انسان ها ایفا کند چراکه باورها و عقاید خرافی اموری هستند که ریشه در اجتماع انسان ها دارند. این موضوع در زندگی اطرافیان و پیرامون ما نیز به چشم می خورد و نمونه شاخص آن عدد ۱۳ است که به تصور بعضی عدد نحسی است، بنابراین چنین مسائلی نه فقط در جامعه ما بلکه در بسیاری از جوامع وجود دارد که ما در این گفت وگو به ریشه یابی خرافه در کشورهای غربی پرداخته ایم.

حجت الاسلام ابوالفضل ساجدی عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در این خصوص به خبرنگار فارس گفت: «خرافه» باورهای نامعقول و بی دلیلی است که در رفتار و احساسات انسان ها اثرگذار است که دلیل تجربی، دلیل عقلی، وحیانی، قرآنی و روایی معتبری درباره ان وجود ندارد و این باورهای نامعقول، در رفتار انسان تأثیرگذار بوده و رابطه علی و معلولی با هم دارند.

وی عنوان کرد: بر همین اساس معمولاً منشأ خرافه نوعی جهل و عدم اطلاع کافی از امور عالم واقع است و اگر ما در این عرصه از منبع معرفتی مطمئنی برخوردار نباشیم دچار توهم خواهیم شد.

 وجود دو رویکرد افراطی میان خرافه پرستان

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تصریح کرد: ما در نوع برخورد با خرافات شاهد دو رویکرد افراطی هستیم؛ عده ای هستند آنچه را که ذره ای با عقل خود قابل درک نبینند و اگر آن را ورای فهم خویش بدانند آن را به خرافه متهم می کنند از این رو آنچه که بیان می شود تا جایی که آثار آن براساس قواعد مادی قابل اثبات نباشد به راحتی قابل انکار بوده و خرافه تلقی شود.

وی اظهار داشت: بنابراین ممکن است کسانی تربت کربلا و آب زمزم را خرافه بپندارند در حالی که ما در باب آب زمزم و تربت سیدالشهدا(ع) مستندات و تجربیات فراوانی داریم که شاهد صحت این باورهاست و در روایات اسلامی نیز توجه ویژه ای نسبت به این موضوع صورت گرفته است.

ساجدی گفت: امروزه در جهان به طور کلی و به طور خاص در جامعه ما عقل گرایی حاکم شده و جوانان به دنبال این هستند که هر چیزی را با عقل خویش اثبات کنند البته تأثیر تربت امام حسین (ع) در شفای دردها را بارها و بارها تجربه کرده ایم، یا اثر معجزه آسای توسل به امام رضا (ع)، قدرت اعجاز ائمه (ع) برای شفای دردها را ما تجربه کرده ایم و در عین حال، ممکن است برای کسانی که این مسائل را تجربه نکرده  و یا باورهای ضعیفی دارند، به راحتی مورد انکار قرار گیرد و این یک روی سکه است تا کسانی به راحتی باورهای دینی را حمل بر خرافه می کنند از جمله نقش ضرورت عزاداری و گریه بر امام حسین (ع)، دل بستن به ائمه (ع) و به طور کلی مراسم و اعمال آداب اسلامی و … را خرافه می پندارند و این یک نگرش غلط و افراطی است.

وی ابراز داشت: از طرف دیگر کسانی را هم داریم که طرف مقابل گروه نخست قرار دارند و به راحتی آنچه را که نباید بپذیرند و باور داشته باشند را باور می کنند و براساس آن نیز به عمل می پردازند لذا خرافه امری است که اختصاصی به کشورهای اسلامی ندارد بلکه مردم گونا گون در تمام جهان به گونه ای به سوی باورهای خرافی حرکت کرده اند حتی امروزه در غرب نیز شاهد گسترش انواع خرافات هستیم و مصادیقی را بر خرافات در کشورهای مغرب زمین داریم.

 گسترش شک گرایی سبب شده تا افراد به دنبال حقیقت نباشند

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه نحس بودن عدد ۱۳ در کشورهای غربی هم رایج است، خاطرنشان کرد: معمولاً در کشورهای اروپایی و به طور مثال در کانادا، از آنجایی که عدد سیزده را نحس می دانند آسانسور آنها طبقه سیزدهم ندارد و این مسئله تا آنجا برای آنها اهمیت دارد که بعد از طبقه دوازدهم، طبقه ۱۴ قرار دارد و یا در کشور ژاپن عدد چهار نحس است چرا که تلفظ عدد چهار با تلفظ کلمه مرگ برای آنها شباهت دارد لذا نوعی احساس ترس به آنها دست می دهد و ژاپنی ها از عدد ۴ بی زار هستند از این رو موبایل هایی که عدد چهار داشته باشند با قیمت کمتری به فروش می رسد و یا در ساختمان هایشان بعد از طبقه سوم طبقه پنجم را قرار داده اند.

وی ادامه داد: همچنین در ایام کریسمس در کانادا رایج است کدوهایی را به صورت گسترده جلوی درب بخش ها و قسمت هایی می گذارند تا از ورود شیطان جلوگیری کند و یا در کشورهای اروپایی، دیدن گربه سیاه سبب خوش یمنی و خوش شانسی است البته عده ای هم برعکس، دیدن گربه سیاه را منشأ بدشانسی و بدیمنی می دانند تا جایی که حتی با دیدن گربه سیاه از رفتن به مسافرت منصرف می شوند.

ساجدی با اشاره به دلایل گسترش خرافه در غرب گفت: ما در دوران حاضر در دنیای شک و تردید، ضعف معرفتی و سردرگمی هایی که نوعی آنارشیسم معرفتی بر آن حاکم است به سر می بریم از مشخصه هایی که برای دوران مدرنیته یا پست مدرن گفته شده آن است که این دوران تا سال ۱۹۶۰ به بعد تلقی شده است از ویژگی های مهم این دوران و دوران ما قبلش آن است که دوران شک گرایی، حیرت گرایی، دوران بن بست معرفتی و دوران فراموشی حقیقت است که ما دیگر کاری به حقیقت و فهم حقایق نباید داشته باشیم بلکه یک نگاه کارکرد گرایانه باید به امور داشته باشیم هرچه که مفید باشد به آن عمل می کنیم و بر آن تکیه می کنیم.

وی اظهار داشت: گسترش شک گرایی و حیرت گرایی سبب شده تا افراد، دیگر به دنبال حقیقت نباشند و از این رو خرافه وارد صحنه شده است لذا قبلاً می گفتند خرافه آن چیزی است که با عقل شما در تضاد است و عقل نمی تواند آن را اثبات کنند اما اکنون می گویند شما چکار دارید که عقل نمی تواند آن را اثبات کند بحث کشف حقیقت و انطباق با حقیقت و تکیه بر یک معرفت ثابت را باید کنار بگذاریم کاری به حقیقت و معرفت نباید داشته باشیم این موضوع زمینه ساز رشد خرافات است و به همین دلیل امروزه افسانه ها و اسطوره ها (اسطوره به معنای یک مدل برجسته و ماندنی) به معنای افسانه امروزه در غرب رواج پیدا کرده و نوعی افسانه گرایی در همین دنیای متمدن به شدت رو به گسترش است.

منبع:پرسمان