مقاله حاضر عهده دار ترسیم دورنمایى از مهم ترین اندیشه هاى سیاسى جهان اسلام در دوره نخستین خلافت عباسى است. این دوران عرصه ظهور و رشد اغلب مکاتب فکرى و سیاسى اسلامى و موضع گیرى آن ها در مورد مسإله خلافت به شمار مى رود; با این حال تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله, اصول و مبانى برجسته ترین گرایش هاى سیاسى این دوران, چون زیدیه, امامیه, اهل سنت, معتزله و طرفداران حکومت عباسى تبیین شده است; افزون بر آن, به تفاوت مکاتب مختلف سیاسى این دوران نیز پرداخته شده و تإثیر مثبت یا منفى حکومت عباسى بر این گرایش هاى سیاسى مورد بررسى قرار گرفته است.