سوال: فرزند هشت ساله‌ای دارم که شکست را به هیچ عنوان قبول نمی‌کند و هنگامی که در بازی فوتبال به او گل بزنند سریع گریه می‌کند و بازی را به هم می‌‌ریزد. چگونه با او رفتار کنیم؟

جواب:

ممکن است یک عدّه از بچّه‌ها شکست را قبول نداشته باشند و روابط اجتماعی پایینی داشته باشند که این نشان دهنده‌ی توقع بالای آن‌ها است.

دلایل پر توقع بودن بچّه‌ها:

الف. احترام گذاشتن زیاد به فرزندان

گاهی اوقات والدین خیلی بزرگوارانه کودک خود را خطاب می‌کنند؛ طوری که انسان حس می‌کند این بچّه یک انسان بالغ است؛ این نوع برخورد درست نیست، زیرا ممکن است کودک حس کند که خیلی بزرگ است و دچار اشتباه شود.

پیامبر گرامی اسلام صلّی علیه و آله می‌فرمایند: «مَنْ کَانَ عِنْدَهُ صَبِیٌ فَلْیَتَصَابَ لَه‏»[۱] یعنی اگر شما فرزندی داشتید با او کودکانه رفتار کنید.

ب: محبت بیش از اندازه به فرزندان

گاهی اوقات بچّه‌ها به خاطر محبّت بیش از اندازه، پرتوقع می‌شوند؛ لذا ما باید به فرزندان خود به اندازه محبّت کنیم؛ مثلاً گاهی اوقات مادر کودک را می‌بوسد و پدر او را نوازش می‌کند و در آخر فرزند می‌گوید که بابا دوچرخه می‌خری؟! در این جا معلوم است که توقع او بالا رفته است؛ چراکه سریع بعد از نوازش  و بوسه سراغ خرید دوچرخه رفت.

ج. نپذیرفتن رفتارهای دیگران

برخی از خانواده‌ها کارهای دیگران را قبول ندارند و دائم از آن‌ها ایراد می‌گیرند. در این مدل‌ تربیت بچّه‌ها کم کم پرتوقع می‌شوند و کارهای دیگران را نمی‌پذیرند و فقط به خودشان اعتماد دارند.

راهکارهایی برای مقابله با کودکانی که پر توقع هستند:

الف: محبت متعادل

والدین باید به صورت متعادل به فرزندان خود محبّت کنند؛ به عنوان مثال وقتی پدر یا مادر به خانه می‌آید، به جای این‌که او را دوبار ببوسند، تنها یک بار ببوسند و بوسه‌ی دیگر را برای نیم ساعت یا یک ساعت بعد بگذارند.

ب: با کودک بچه گانه رفتار کنیم

پدر و مادر باید با فرزندشان به زبان بچگانه صحبت کنند و خیلی او را بزرگ نکنند.

ج: عدم توجیه در شکست

اگر بچه در بازی شکست خورد پدر و مادر نباید او را توجیه کنند؛ مثلاً اگر کودک در بازی فوتبال گل خورد نباید به او بگویند که در آینده پیروز می شوی! بلکه باید خیلی ساده با او برخورد کنند و به او بفهمانند که شکست مال مرد است.

د. گفتن قصه های آموزنده به فرزند

یکی از شیوه‌های ساخت رفتار و شخصیّت انسان‌ها، قصّه‌گویی است. والدین باید داستان‌هایی را برای فرزند خود بازگو کنند که تحمّل او در برابر شکست بالا رود. البته باید توجّه داشت که زمان بیان قصّه نباید موقعی باشد که فرزند شکست خورده است؛ بلکه بهترین زمان برای قصّه گفتن موقع خواب است.

[۱]– وسائل الشیعه، ج‏۲۱، ص ۴۸۶٫