الف. «هُوَ الَّذِی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَ دِینِ‌ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ‌»؛ (۳۲) «او کسی است که پیامبر خود را برای مردم فرستاد،‌ با دینی درست و بر حق،‌ تا او را بر همه دینها پیروز سازد، هر چند مشرکان را خوش نیاید.»

در تفسیر قرطبی آمده است: «پیروزی اسلام بر دیگر ادیان،‌ هنگام قیام مهدی‌ علیه‌ السلام است. در آن زمان،‌ مردمان یا باید مسلمان شوند و یا جزیه دهند و اینکه گفته شده است مهدی، همان عیسی است،‌ نادرست است؛ زیرا اخبار صحیح به گونه متواتر وارد شده‌اند که مهدی از خاندان پیامبر خاتم‌ صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله است. (۳۳)

تفسیر کشف الاسرار که از تفاسیر معتبر اهل سنت است در شرح این آیه می‌گوید: «رسول در این آیه محمد‌ صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله است و هدی و هدایت، قرآن و ایمان است و دین حق، اسلام است و خدا این دین را بر دیگر ادیان برتری می‌دهد؛ چنان‌که دینی نماند، مگر اینکه اسلام بر آن غالب آید و این امر،‌ بعد از این خواهد شد و هنوز نشده است.» (۳۴)

ب. «بَقِیَّهُ اللَّهِ‌ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ‌»؛ (۳۵) «اگر با ایمان باشید، بقیه‌ الله برای شما خیر است.»

در نور الابصار آمده است: «چون [مهدی] ظهور کند، کعبه را پایگاه خویش قرار می‌دهد و ۳۱۳ نفر از یارانش به او می‌پیوندند،‌ آن‌گاه در نخستین سخن، این آیه را تلاوت می‌کند: بقیه الله بهتر است برای شما اگر ایمان بیاورید. پس می‌گوید: منم بقیه‌ الله و خلیفه خدا و حجت او بر شما.» (۳۶)

ج. «لَهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَهِ عَذَابٌ عَظِیمٌ‌»؛ (۳۷) «… نصیبشان در دنیا خواری و در آخرت،‌ عذابی بزرگ است.»

سیوطی می‌نویسد: «خواری و ذلّت در دنیا، زمانی فرا می‌رسد که مهدی به پا خیزد و قسطنطنیه را فتح کند و آنان را بکشد.» (۳۸) در تفسیر طبری و تفسیر کشف الاسرار (۳۹) نیز – به همین مطلب که سیوطی نوشته است – تصریح شده است.

د. «یَا اَیُّهّا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صَابِرُوا وَ رَابِطُوا وَ‌ اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ‌»؛ (۴۰) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید،‌ صبر کنید و مقاومت ورزید و مرابطه کنید و از خدا بترسید. باشد که رستگار شوید.»

حافظ قندوزی از [امام] محمد باقر‌ علیه‌ السلام درباره این آیه روایت کرده است که فرمود: «شکیبا باشید بر‌ادای فرایض و واجبات و در برابر آزار دشمنان،‌ استقامت ورزید و با امامتان مهدی، مرابطه کنید.» (۴۱)

هـ. «یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ اَیَّانَ مُرْسَاهَا‌»؛ (۴۲) «از تو درباره ساعت می‌پرسند که زمان وقوع آن،‌ چه زمانی است… .» حافظ قندوزی از مفضل بن عمر از [امام] صادق‌ علیه‌ السلام روایت کرده است که فرمود: «ساعت قیام قائم است.» (۴۳)

و. «اعْلَمُوا اَنَّ اللهَ یُحْیِ الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا‌»؛ (۴۴) «بدانید که خدا زمین را پس از مرگش احیا می‌کند.»

حافظ قندوزی می‌نویسد: «خداوند آن ‌را به دست قائم زنده می‌سازد. پس در آن عدالت کند و زمین را با عدل،‌ پس از مردنش به سبب ظلم، زنده سازد.» (۴۵)

ز. «فَآمَنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ‌ وَ النُّورِ الَّذِی اَنْزَلْنَا وَ اللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ‌»؛ (۴۶) «پس ایمان آرید به خدا و رسول و نوری که فرود آوردیم،‌ و خداوند بدانچه کنید آگاه است.»

علامه قبیسی می‌نویسد: حافظ ابو جعفر محمد بن جریر طبری گفت که پیامبر‌صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله در حجه الوداع فرمود: «ای مردم،‌ «آمِنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ‌ وَ النُّورِ الَّذِی اَنْزَلْنَا‌»؛ «ایمان بیاورید به خدا و پیامبرش و نوری که نازل کردیم.» سپس فرمود: «نور در من است، سپس در علی است،‌ و بعد در نسل وی باشد تا قائم مهدی.» (۴۷)

ح. «حَتَّی اِذَا رَاَوْا مَا یُوعَدُونَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ اَضْعَفُ‌ نَاصِراً‌ وَ اَقَلُّ عَدَداً‌»؛ (۴۸) «تا وقتی که ببینند آنچه را وعده داده می‌شوند،‌ پس به زودی بدانند که چه کسی از لحاظ یار، ناتوان‌تر و از لحاظ عدد، کم‌تر است.»

حافظ قندوزی از امام سجاد‌ علیه‌ السلام در تفسیر این آیه نقل می‌کند که «ما یوعدون» (آنچه وعده داده می‌شوند) در این آیه،‌ «قائم» مهدی و اصحاب و یاران اویند و هنگامی که «قائم»، ظهور کند دشمنان او ضعیف‌ تر و عددشان کم‌تر است. (۴۹)

گفتنی است که از منظر اهل سنت، آیات فراوان دیگری درباره حضرت مهدی وجود دارد (۵۰) که ذکر همه آنها در این پاسخ‌نامه نمی‌گنجد.

  منبع: سخن تاریخ