چرا سوره «حمد» باید در رکعت اول نماز خوانده بشود؟

پاسخ اجمالی

در حدیثی امام رضا(ع) می فرماید: اگر کسی بپرسد: چرا به مردم دستور داده شده تا در نماز قرآن بخوانند؟ در جواب گفته می شود: این دستور براى این است که قرآن متروک و مهجور نشود، بلکه با خواندن و شنیدن در نماز، در جامعه منتشر شود و از گزند فراموشی در امان بماند.
اگر بپرسد: چرا در هر قرائتى باید حتماً سوره حمد خوانده شود و نه سوره دیگری؟ در جواب گفته می شود: براى این که هیچ سوره اى از سوره هاى قرآن مثل سوره حمد مشتمل بر جوامع خیر و حکمت نیست و شرح آن چنین است:
«الْحَمْدُ لله»؛ نمازگزار با گفتن این عبارت، شکری که بر عهده او به خاطر توفیق یافتن به انجام کار خیر، آمده است را ادا می کند.
«رَبِّ الْعالَمِینَ»؛ این عبارت تمجید حقّ تعالى و ستایش او است و با آن بنده اقرار می کند که او فقط خالق و مالک است نه شخص دیگرى.
«الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»؛ با این عبارت بنده، از خدا طلب مهربانی می کند‏ و پروردگار و نعمت هایش بر همه مخلوقات را یادآوری می کند.
«مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ»؛ اقرار به زنده شدن مردگان و حساب و مجازات بندگان بوده و با این کلام، همان طور که مالکیت دنیا را برای خدا می داند، اقرار به مالکیت او بر آخرت می کند.
«إِیَّاکَ نَعْبُدُ»؛ با این عبارت؛ رغبت و تقرّب خود به خدا را بیان کرده و از اخلاص عمل فقط براى خالق و نه دیگرى خبر می دهد.
«إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ»؛ از خدا تقاضا می کند که توفیق و عبادتش را زیاد کرده و نعمت ها و از او می خواهد تا همچنان او را یاری کند.
«اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ»؛ از خدا تقاضاى ارشاد کرده و نیز بدین وسیله به ریسمان هدایتش چنگ زده و همچنین از خدا می خواهد که معرفتش را به او و به عظمت و کبریائیش زیاد کند.
«صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ»؛ این جمله تأکید بنده نسبت به هدایت و رغبتش در ارشاد شدن را رسانده و نیز با این عبارت، متذکّر نعمت هاى حقّ تعالى بر اولیائش شده و میل و رغبتش را به مثل چنین نعمت هایى نشان می دهد.
«غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ»؛ بنده، با اداء این عبارت از این که در زمره معاندین و کافرین و کسانى باشد که پروردگار و امر و نهى او را خفیف و کوچک می شمرند، به خدا پناه برده است.
«وَ لَا الضَّالِّینَ»؛ با این کلمه بنده از خدا درخواست می کند تا او را از کسانی که بدون شناخت، از راه او منحرف شده اند ولی تصور می کنند که بر حق هستند، قرار ندهد.
و بدین ترتیب در این سوره، جوامع خیر و حکمت مربوط به دنیا و آخرت قرار گرفته که در هیچ جا این گونه یک جا نیامده است.[۱]
همچنین می توان گفت: در بین سوره های قرآن، فقط سوره حمد است که انسان با خواندن آن، خدا را مورد خطاب قرار می دهد و با او صحبت می کند. از این رو، این سوره بیشترین مناسب برای خوانده شدن در نماز دارد زیرا حقیقت نماز، سخن گفتن و راز و نیاز کردن با پروردگار عالم است.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج ۱، ص ۲۶۰، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.