سلام علیکم؛ مطلبی که ذکر کرده اید صحیح نمی باشد بلکه برعکس نظر شما، امام امیرالمومنین علی علیه السلام حکمیت را پذیرفت و بدان پایبند ماند تا آنجا که برخی از همان تندروهایی که تا دیروز دم از حکمیت می زدند و برای رسیدن به هدفشان حتی امام را تهدید به مرگ کردند، و از جنگ با معاویه سربازدند حال که دیدند منافعشان از دست رفته اینبار با اصرار و تهدید می خواستند که امام را مجبور به عهد شکنی کنند اما امام این بار دیگر زیر بار حرف آنان نرفت. (توجه به این نکته ضروری است که امام علیه السلام به دنبال فرصتی برای رد حکمیت بود اما این فرصت در آن زمان و با درخواست خوارج که انسانهای هوا و هوس بودند قابل انجام نبود)
حال این سوال پیش می آید که چرا امام علیه السلام به حرف آنان گوش نداد و خود را از زیر بار این حکمیت دروغین و نیرنگبازانانه رها نکرد؟
پاسخ این است که پذیرفتن پیشنهاد آنان، مستلزم سه خطای بزرگ سیاسی و دینی بود که امام‏علیه السلام نمی‏توانست به آن تن در دهد:

۱ – پذیرفتن خطا در رهبری

۲ – نقض عهد

۳ – سلطه جاهلان ناسک

پذیرفتن خطا در رهبری

نخستین درخواست خوارج این بود که امام‏علیه السلام بپذیرد که در رهبری و فرماندهی سپاه در ارتباط با پذیرش حکمیّت خطا کرده است. امّا امام‏علیه السلام نمی‏توانست خود را خطا کار اعلام کند؛ زیرا:حَکَم قرار دادن برای حل اختلافات، نه تنها خطا نیست، بلکه موردتأیید قرآن است. تنها ایراد این است که حکمیّت در این ماجرا برخلاف حکمت و سیاست بود و امام‏علیه السلام نیز این نکته را صریحاً اعلام کرده بود؛ ولی آنان خود نپذیرفتند و حکمیت را بر امام‏علیه السلام و سپاه کوفه تحمیل کردند.
علاوه بر این، امام‏علیه السلام می‏خواست به‏گونه‏ای که خوارج قانع شوند، استغفار نماید؛ اما اشعث نگذاشت و می‏خواست امام‏علیه السلام به‏گونه‏ای به خطا اعتراف نماید که حیثیت و اعتبار رهبری او خدشه‏دار گردد.

وفاداری به پیمان ازدیدگاه امام علی(ع)

برفرض که امام‏علیه السلام به خطای خود اعتراف می‏کرد، خوارج درخواست دیگری داشتند که پیمان‏نامه سپاهیان کوفه و شام نقض شود؛ امّا از دیدگاه امام‏علیه السلام وفاداری به پیمان یکی از اصول بین المللی اسلام است که به‏هیچ بهانه‏ای نباید نقض شود و لذا در عهدنامه معروف خود به مالک اشتر نوشت:
و إن عَقَدتَ بَینَکَ و بَینَ عَدُوِّکَ عُقدَهً أو ألبَستَهُ مِنکَ ذِمَّهً فَحُط عَهدَکَ بِالوَفاءِ، وَ ارعَ ذِمَّتَکَ بِالأَمانَهِ، وَ اجعَل نَفسَکَ جُنَّهً دونَ ما أعطَیتَ؛ فَإِنَّهُ لَیسَ مِن فَرائِضِ اللَّهِ شَی‏ءٌ النّاسُ أشَدُّ عَلَیهِ اجتِماعاً – مَعَ تَفَرُّقِ أهوائِهِم و تَشَتُّتِ آرائِهِم – مِن تَعظیمِ الوَفاءِ بِالعُهودِ، و قَد لَزِمَ ذلِکَ المُشرِکونَ فیما بَینَهُم دونَ المُسلِمینَ؛ لِمَا استَوبَلوا مِن عَواقِبِ الغَدرِ. فَلا تَغدِرَنَّ بِذِمَّتِکَ، و لا تَخیسَنَّ (تَحبِسَنَّ) بِعَهدِکَ، و لا تَختِلَنَّ عَدُوَّکَ؛ فَإِنَّهُ لا یَجتَرِئُ عَلَی اللَّهِ إلّا جاهِلٌ شَقِیٌّ، و قَد جَعَلَ اللَّهُ عَهدَهُ و ذِمَّتَهُ أمناً أفضاهُ بَینَ العِبادِ بِرَحمَتِهِ، و حَریماً یَسکُنونَ إلی مَنَعَتِهِ و یَستَفیضونَ إلی جِوارِهِ؛ فَلا إدغالَ و لا مُدالَسَهَ و لا خِداعَ فیهِ. (نهج البلاغه:نامه ۵۳)

و اگر با دشمنت پیمانی نهادی و در ذمّه (بر گردن) خود، او را امان دادی، به عهد خود وفا کن و آنچه بر ذمّه گرفته‏ای، ادا کن و خود را چون سپری در برابر پیمانت قرار بده؛ زیرا مردم بر هیچ چیز از واجب‏های خدا، به شدّتِ بزرگ شمردن وفای به عهد، متّفق نیستند، با همه خواسته‏های گوناگونی که دارند و رأی‏هایی مخالف همدیگر که دارند. و افزون بر مسلمانان، مشرکان نیز وفای به عهد را در بین خود لازم می‏شمارند؛ چون زیان ناگوار پیمان شکنی را چشیده‏اند. پس در آنچه به عهده گرفته‏ای، خیانت مکن و پیمانی را که بسته‏ای، مشکن و دشمنی را که در پیمان تو است، فریب مده؛ زیرا جز نادانِ بدبخت، بر خدا دلیری نمی‏کند و خداوند، پیمان و ذمّه خود را امان قرار داده و از روی رحمت به بندگان، آن را بر عهده همه نهاده است و چون حریمی استوار ساخته تا در آن بیارامند و به آن، پناه ببرند. پس در پیمان، نه خیانت و نه فریب و نه مکری در کار است.
اگر امام علی‏علیه السلام این اصل اساسی اسلام را نقض کند، چه انتظاری از دیگران می‏توان داشت؟

سلطه جاهلان ناسک

از دیدگاه امام علی‏علیه السلام خطر سلطه جاهلان ناسک (عمل کننده به احکام شرع) کم‏تر از خطر عالمان فاسق نیست. اعتراف به خطا و نقض عهد در جریان حکمیّت بدین معناست که علی‏علیه السلام سلطه جاهلان ناسکِ مبتلا به بیماری عُجب و دنیاطلبی و تعمّق (تندروی دینی) را که به‏عنوان «قاری» شهرت پیدا کرده بودند، بر خود و امّت اسلامی پذیرفته و تصمیم‏گیری‏های اساسی در جنگ و صلح و پس از آن در همه امور کلیدی را به آنان سپرده است، و این چیزی نیست که رهبر جامعه اسلامی بتواند آن را بپذیرد و لذا امام‏علیه السلام با همه توان در برابر خواسته‏های آنان مقاومت کرد، و به فرموده او:چشم فتنه «سلطه جاهلان ناسک» را در امّت اسلامی از حدقه بیرون آورد . (من چشم فتنه را درآوردم» (ر. ک:مصنف، ابن ابی شیبه:۸۱/۶۹۸/۸(.

منبع:پرسمان