لطفاً تعدادی از آیات و روایات را که در آنها انسان به حق جویی و دریافت حقیقت تشویق شده باشد، بیان کنید؟

پاسخ اجمالی

حقیقت جویی و به دنبال شناخت حق و حقیقت بودن چیزی است که جزو سرشت و فطرت انسان است. این موضوع در قرآن چنین مطرح شده است: «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُون»؛[۱]پس روى خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتى است که خداوند، انسان ها را بر آن آفریده، دگرگونى در آفرینش الهى نیست، این است آیین استوار ولى اکثر مردم نمى ‏دانند.
این آیه می فرماید دین حنیف؛ یعنى دینى که از تمام کجی  ها، انحرافات، خرافات و گمراهی  ها به سوى حقیقت، راستى و درستى متمایل شده است، همان آیین اسلام و همان آیین پاک و خالص خدا است. مجموع این جمله چنین معنا مى‏ دهد که توجه خود را دائماً به سوى آیینى داشته باش که از هر گونه انحراف و کجى خالى است؛ یعنی دین حق است و حق جویی را خداوند در سرشت همه انسان ها قرار داده است.[۲]
در منابع حدیثی روایات فراوانی وجود دارد که به موضوع حق جویی پرداخته و انسان را بدان تشویق نموده است. در این فرصت تعدادی از آنها که از سخنان امام علی(ع) بیان می شود:

۱ –«مَنْ جَعَلَ الْحَقَّ مَطْلَبَهُ لَانَ لَهُ الشَّدِیدُ وَ قَرُبَ عَلَیْهِ الْبَعِید»؛[۳]هر کس حق طلبی را سرلوحه کارهایش قرار دهد، سختی ها برایش آسان و دور برایش نزدیک می شود.

۲ – «مَنْ کَانَ مَقْصَدُهُ الْحَقَّ أَدْرَکَهُ وَ لَوْ کَانَ کَثِیرَ اللَّبْس»؛‏[۴]هر کس در جست وجوی حق باشد آن را درخواهد یافت، هر چند حقیقت بسیار پوشیده باشد؛ یعنى هرگاه هدف شخصی در کاری این باشد که آنچه در آن مسئله حق است به آن برسد، آن را خواهد یافت هر چند پوشیدگى زیاد داشته باشد.
۳ – «لَا صَاحِبَ أَعَزُّ مِنَ الْحَق»؛[۵]‏ هیچ همراه و همنشینی عزیزتر از حق نیست. منظور این سخن ترغیب و تشویق به این است که انسان همیشه با حق باشد، و با انجام کارهای باطل از حق جدا نشود.
۴ – «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ قَدْ أَنَارَ سَبِیلَ الْحَقِّ وَ أَوْضَحَ طُرُقَهُ فَشِقْوَهٌ لَازِمَهٌ أَوْ سَعَادَهٌ دَائِمَه»؛[۶] خداى تعالی حق را روشن ساخته و راه های آن را آشکار کرد، پس بدبختى ای است لازم، یا نیکبختى ای است پاینده.
منظور این روایت این است که حق تعالى راه حق را روشن و ظاهر کرده، به  گونه ای که با کوچک ترین تلاشی می توان به  آن رسید. و چنین نیست که اشتباهی در آن باشد که به سبب آن، کسى که به حق نرسد معذور باشد. پس‏ هر کس به راه حق نرفت بدبختى ملازم او است و از او جدا شدنی نیست، و هر کس به راه حق رفت سعادت دائمى نصیب او شده است.[۷]
۵ – «قَدْ وَضَحَتْ مَحَجَّهُ الْحَقِّ لِطُلَّابِهَا»؛[۸] واضح و روشن است شاه راه حق از براى جویندگان آن؛ یعنى اگر کسى در جست وجوی حق باشد، حقیقت برایش روشن است، و برایش ظاهر مى ‏شود به گونه ای که تردید و شبهه ای برایش باقی نمی ماند، و کسى که راه حق را نیابد البته خواهان و جویاى او نبوده است.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. روم، ۳۰.

[۲]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۱۶، ص ۴۱۸، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ش.

[۳]. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم‏، محقق، مصحح، درایتى، مصطفى‏، ص ۶۸، ح ۹۳۸، دفتر تبلیغات، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ ش.‏

[۴] همان، ح ۹۴۰.

[۵]. همان، ح ۹۲۷.

[۶]. همان، ح ۹۳۰.

[۷]. آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین‏، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، حسینى ارموى محدث، جلال الدین، ج ‏۲، ص ۵۶۵، دانشگاه تهران،‏ تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۶ ش.‏

[۸]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ۶۸، ح ۹۳۵.