پرسش ۸ . چه کنیم تا آثار و برکات ماه رمضان را در خود بیشتر حفظ کنیم؟
بدون تردید یک ماه روزه دارى و مبارزه عملى با هواهاى نفسانى، تأثیر بسیار عمیقى در روح و روان و سلامت جسمانى انسان دارد؛ اما چه کنیم روزه ما اثرش بر نفس و جان باقى بماند؟
در مرحله نخست باید بکوشیم روزه ما کامل و واقعى باشد؛ آن گاه اثر آن تا سال آینده؛ بلکه براى همیشه باقى مىماند.
امام جعفر صادق علیهالسلام مىفرماید: «هرگاه روزه دار هستى، پس باید گوش و چشم تو از حرام به دور و جوارح و اعضاى تو از زشتىها پاک باشد. باید کارهاى بیهوده و لغو را از خود دور کنى… لازم است بر تو حلم و وقار و خشوع روزه واقعى [ زیرا روزه دار واقعى کسى است که] کاملاً مراقب و مواظب تمامى شئون زندگىاش باشد تا کوچکترین نواقص شرعى، عرفى و اخلاقى از او مشاهده نگردد… روزهدار باید در حد امکان، سکوت و خاموشى را اختیار کند؛ مگر ذکر خدا و بیان نیازمندىهایش. از قهقهه و بلند خندیدن بپرهیزد؛ زیرا خداوند بر خندههاى قهقهه خشم دارد.»[۱]
از این سخنان پر معناى امام صادق علیهالسلام، استفاده مىشود که روزه وقتى کامل است و ما روزهدار واقعى محسوب مىشویم که این عمل، فقط خوددارى از خوردن و آشامیدن نباشد؛ بلکه همه اعضا و جوارح ما روزهدار باشد. چنین روزهاى کامل و واقعى است و طبعا اثر آن پایدار خواهد بود. البته علاوه بر آنچه گفته شد، دو عمل مهم دیگر باید انجام دهیم تا اثر روزه تا ماه مبارک رمضان بعدى باقى بماند:
یکم. پرهیز از آنچه که موجب زایل شدن اثر روزه مىشود. علت غایى روزه دستیابى به «تقوا» (دورى از گناه) است؛ چه اینکه گناه با غایت و هدف روزه منافات دارد و در تعارض است و ما هنگامى مىتوانیم از اثر روزه (تقواى الهى) به طور مستمر بهرهمند شویم که رفتارمان، همسو و هم جهت و در راستاى پرهیزگارى باشد.
دوم. علاوه بر اجتناب از گناه، باید ارتباط خود را با آنچه در ماه مبارک رمضان انجام دادهایم، قطع نکنیم؛ یعنى، براى تقویت آثار روزه، گاهى روزه بگیریم. البته این روزهها واجب نیست؛ ولى از نظر کیفیت باید به همان صورتى باشد که در ماه مبارک رمضان روزه مىگیریم؛ یعنى، همه اعضا و جوارح ما روزه باشد.
بنابراین استوارى عمل و مداومت بر آن، موجب مىشود اثر آن عمل باقى بماند. امام باقر علیهالسلام فرمود: «دوست داشتنىترین عمل نزد خداوند، عملى است که بنده آن را ادامه دهد؛ هر چند اندک باشد».[۲] و یکى از دلایل استمرار عمل، حفظ و بقاى اثر آن است. از نظر علمى و تجربى نیز این حقیقت ثابت شده است که براى ماندگارى یادگیرى و نهادینه شدن صفات اخلاقى و معنوى، یک فرآیند دو مرحلهاى را باید طى کرد: شکلگیرى و تثبیت و بقا.
هر مهارتى که انسان به دست مىآورد، براى تثبیت و بقاى آن، باید ارتباط خود را با آن مهارت ـ اگر چه به صورت اندک ـ حفظ کند. این مطلب در مورد مسائل معنوى و اخلاقى نیز صدق مىکند؛ یعنى، اگر مىخواهد اثرات ماه مبارک رمضان، نه تنها تا ماه رمضان بعدى حفظ شود؛ بلکه به عنوان یک سرمایه معنوى براى همیشه باقى بماند، باید ارتباط خود را با این ماه حفظ کند. نگه داشتن این ارتباط، ممکن نیست؛ مگر با انجام دادن همان اعمالى که در ماه رمضان انجام مىداد.
از این رو توصیه مىشود بعد از ماه مبارک رمضان، گاهى روزه بگیرید و تلاوت قرآن را ـ هر چند روزى یک صفحه ـ قطع نکنید و دعاهاى مربوط به ماههاى بعد از رمضان را هر روز بخوانید. سیره عملى بزرگان دین ـ مانند پیامبر و ائمه علیهالسلام ـ همواره این بوده که بعضى از روزها را روزه مىگرفتند و توصیه مىکردند که حداقل هر ماه سه روز، روزه بگیرید (اول، وسط و آخر ماه) و حداقل هر روز پنجاه آیه قرآن را تلاوت کنید و… این سیره و سفارشها شاید براى استمرار و بقاى آثار ماه مبارک رمضان و تبدیل آن حالات معنوى، به صفات و ملکات ماندگار و همیشگى است؛ به گونهاى که این آثار جزء وجود و شخصیت انسان شود و همواره رفتارهاى او را تحت تأثیر قرار دهد.
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
نویسنده:گروه مؤلفان
[۱] – بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۹۲٫
[۲] – اصول کافى، ج ۳، ص ۱۲۹، ج۲٫
پاسخ دهید