چرا حسین بن روح کتاب «التأدیب» خود را به قم فرستاد تا علمای قم تصحیح نمایند؟ چرا به امام زمان(ع) عرضه نکرد؟

پاسخ اجمالی

ابوالقاسم حسین بن روح، عالم بزرگ و سومین سفیر و نائب از نواب اربعه امام زمان(عج) است که در زمان خود مورد حسد بدخواهان قرار گرفت و عده‌ای در برابر ایشان قد عَلَم کردند. ایشان، کتابی در مسائل فقهی با عنوان «التأدیب» نگاشت و آن‌را برای عده‌ای از فقها و علمای قم فرستاد که آنها تمامی مطالب آن‌را صحیح و مقبول دانستند و آن‌را مورد تأیید قرار دادند. در مورد این‌که هدف او از چنین کاری چه بود، احتمالات گوناگونی وجود دارد؛ از جمله: احترام به نظر و مقام علمی فقها، آگاه کردن آنان از مراتب علم و فضل نایب امام و آگاهی نمودن مردم از طریق علما و…، البته این عمل هیچ منافاتی با این نکته ندارد که ایشان این کتاب را به امام زمان(عج) نیز عرضه کرده باشند.
 

پاسخ تفصیلی

ابوالقاسم حسین بن روح، عالم بزرگ و سومین سفیر و نائب از نواب اربعه امام زمان(ع) از خاندان بزرگ شیعه ایرانی نوبختی است که مقیم بغداد بودند. او از فقیهان و عالمان و محدّثان مشهور شیعی است که در زمان خود از شهرت و اعتبار دینی، اجتماعی و سیاسی مهمی برخوردار بوده است. حتی برخی گفته‌اند که از نظر دینی و مذهبی در شیعه کسی همتای او نیست و موافقان و مخالفان، او را از عاقل‌ترین مردم دانسته‌اند. او از امام حسن عسکری(ع) و امام زمان(ع) و محدّثانی؛ مانند محمد بن زیاد، روایت کرده است و محدّثان بسیاری از او روایت کرده‌اند که تعداد آنها به ۲۲ نفر می‌رسد.
با این‌که منصب نیابت و سفارت حسین بن روح، با وصیت و سفارش محمد بن عثمان تثبیت شد و اکثریت قریب به اتفاق شیعه آن‌را پذیرفتند، اما چند نفر به او حسد بردند و در برابر او قد عَلَم کردند.
حسین بن روح، کتابی در مسائل فقهی با عنوان «التادیب» نگاشت و آن‌را برای عده‌ای از فقها و علمای قم فرستاد و آنها تمامی مطالب آن‌را صحیح و مقبول دانستند.[۱] 

گرچه فرستادن کتاب به نزد علمای قم منافاتی با نشان دادن آن کتاب به امام زمان(عج) ندارد و چه بسا که آن‌را به امام(ع) نیز نشان داده بود، ولی از آن‌جا که قم، مرکز فقها و محدّثین شیعه بوده و تصویب کامل آنها می‌توانسته میزان علم و فقه و احاطه حسین بن روح را به خوبی مشخص نماید، آثار و برکات فراوانی بر این امر بوده است و چه بسا بتوان گفت که به خاطر مصالحی، شخص امام زمان(ع) به فرستادن کتاب به نزد علمای قم فرمان داده باشند؛ زیرا این اقدام هم احترام به نظر و مقام علمی فقها است و هم آگاه کردن فقها و دانشمندان از مراتب علم و فضل خود و همراه نمودن آنان با خود برای مبارزه با حسودان و بدخواهان و مدّعیان دروغین امر نیابت.

البته باید توجه داشت که؛ اوّلاً: علمای قم با شمار زیادی از مردم و مسلمانان سر و کار داشتند ارائه کتاب به آنان و آگاهی آنان از شایستگی‌های حسین بن روح بهترین راه برای انتقال این اطلاعات به سایر افراد است. و ایشان خواسته‌اند از این راه اعتبار نیابت خویش را به جامعه اسلامی نشان دهد؛ زیرا امکان ندارد بدون برخورداری از شایستگی‌های ویژه، کتابی نوشت که همگان، هم، آن‌را صحیح بدانند و فقط در یک مورد اختلاف باشد.
ثانیاً: روال علما بر این نیست که برای کتاب خود از امام معصوم تأییدیه بگیرند؛ زیرا این خود باب ادعا را باز می‌کند، و از آن به بعد هر کسی که کتابی می‌نوشت می‌توانست ادعا کند که امام معصوم(ع) آن‌را تأیید کرده است.

منبع:اسلام کوئست

[۱]. الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج ۳، ص ۶۱؛ اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۲۲: «کله صحیح و ما فیه شی یخالف الا قوله فی الصاع فی الفطره صاع من طعام و الطعام عندنا مثل الشعیر من کل واحد صالح».