«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمینَ وَ الصّلَاهُ عَلَی خَاتَمِ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهُ بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللهُ فَرَجَهُ وَ رَزَقَنَا اللهُ صُحْبَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ‏».

شهادت جانگداز بی‌بی عالم، حضرت زهرا علیها سلام را به محضر شریف امام زمان و به شما پیروان، دلدادگان، در ماتم نشستگان تسلیّت عرض می‌کنم. 

سبقت وجود نوری حضرت زهرا سلام الله علیها بر آدم و عالم

حضرت زهرا سلام الله علیها در محضر پروردگار متعال مقاماتی دارد که عقل بشر به آن مقامات پی نمی‌برد؛ لکن آنچه مسلّم است بر اساس دو آیه از آیات قرآن وجود نوری حضرت زهرا علیها سلام سابق بر آدم و عالم است. یک آیه در ارتباط با سجده‌ی ملائکه و تمرّد اوّلین نابکاری که مقابل پرچم حکومت دینی، ولایت الهی، خلافت عرشی ایستاد و بی‌معرفتی او در این حدّی بود که نمی‌توانست نور خلیفه‌ی خدا را ببیند. هم حجاب حسد داشت، هم حجاب تکبّر و خود شیفتگی. از این جهت گفت: «أ أسجد خلقته من طین و خلقتنی من نار» «أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنی‏ مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ‏»[۱] «أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنی‏ مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ‏»[۲] سجده بکنم در برابر موجودی که او را از گل آفریدی، در حالی که من از آتش خلق شدم. آتش را بهتر از گل در قیاس خود فکر می‌کرد و فکر نمی‌کرد که این گل این صورت حسّی است امّا اگر چشم بصرش همراه می‌شد، با چشم بصیرت او می‌دانست که در آدم دم خدا است. «وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی‏»[۳] خدا از بارقه‌ی خود، از دم خود در آدم دمیده بود و از حقیقت محمّدیّه صلّی الله علیه و آله و سلّم و نورانیّت علویّه که امیر المؤمنین علیه السّلام و اولاد طاهرین ایشان باشد، در وجود آدم به ودیعت گذاشته شده است.

وجودات نوری اهل بیت علیهم السّلام پشتوانه‌ی خلافت حضرت آدم علیه السّلام

 پشتوانه‌ی خلافت حضرت ادم وجودات نوری هستند فاطمه سلام الله علیها است؛ پدر فاطمه است. فاطمه است همسر فاطمه است. فاطمه است فرزندان فاطمه هستند. در مقام معرفت افزایی خود حضرت آدم علیه السّلام که فکر می‌کرد این جمال ظاهری برای او امتیازی است. آدم و حوا بدیع خلقت بودند و چون بدیع بودند یعنی خدا اوّلین وجودی بود که با دست خود خودش ساخته بود فرمود: چه مانع شد سجده بکنی به کسی که «خَلَقْتُهُ بِیَدِی»[۴] من با دو دست خود خلق کردم. چون دست ساز خدا بود، صنع خدا بود، هیچ عامل طبیعی نقش نداشت؛ در صورت، در سیمای او بهترین شکل ممکن را خدای متعال در وجود آدم و حوّا قرار داده بود و این‌ها این زیبایی ظاهری را وقتی در خود دیدند اعجاب آن‌ها را گرفت، با همدیگر گفتگو کردند؛ گفتند: بهتر از ما چه کسی می‌تواند باشد؟ این وجاهت. خدای متعال برای این‌که معرفت به آدم بدهد، کلاس خودسازی داشته باشد. آدم و حوّا را در میان انوار مقدّس نبی مکرّم اسلام و خمسه‌ی طیبّه و ائمّه‌ی هدی علیهم السّلام را فقط با حضرت زهرا سلام الله علیها آشنا کرد. ملکی آمد و آن‌ها را به قصری از قصرهای بهشت هدایت کرد؛ در آن قصر وارد اتاقی شد، در آن اتاق تختی بود، روی آن تخت یک بانویی آرمیده بود. به محض این‌که چشم حضرت آدم و حوّا علیهم السّلام به این بانو خورد، مبهوت شدند، خود را کوچک دیدند فهمیدند که دست بالای دست بسیار است. این اوّلین تنبّهی بود که وجود نازنین حضرت زهرا سلام الله علیها موجب تکامل معنوی حضرت آدم شد، او را به تواضع، به خاکی بودن رهنمون شد.

قبل از آدم خدا وجود نوری حضرت صدّیقه‌ی طاهره سلام الله علیها را برای خلیفه‌ی خود ارائه کرد تا او را در مسیر بندگی که بندگی خود ندیدن است. آدم هر قدر هم زیبایی داشته باشد، کمال داشته باشد، مقام داشته باشد، قدرت داشته باشد، وقتی خدا را می‌شناسد، باید بداند مال خودش نیست عاریتی است. مقام‌ها همه امانت است، نمی‌ماند. همه‌ی صاحب منصب‌ها یا از منصب‌های خود عزل شدند یا دوره‌ی آن‌ها تمام شد یا مرگ آمد باطل کرد. شناسنامه‌ها را باطل می‌کند، منصب‌ها را ابطال می‌کند. نه ما به دست می‌آوریم، نه ما از دست می‌دهیم. همه چیز را خدا امانت به ما داده است و دارد ما را امتحان می‌کند. وقتی امتحان خود را گرفت،  همه چیز را می‌گیرد. آدم نباید این جمال ظاهری را مهم می‌دید. خدای متعال او را دوست داشت، خدا بعضی‌ها را با چوب بیدار می‌کند بعضی‌ها را با ارائه‌ی آیات خود بیدار می‌کند.

حضرت زهرا سلام الله علیها آیت کبرای خدا

حضرت صدّیقه‌ی طاهره سلام الله علیها آیت الله العظمی است، آیت کبرای حق تعالی است که این آیه‌ی شریفه‌ی «إِنَّها لَإِحْدَى الْکُبَر»[۵] بر حسب روایت منظور حضرت فاطمه‌ی طاهره سلام الله علیها است. سلام خدا بر فاطمه‌ی طاهره سلام الله علیها و خدا در خطاب به این موجود متمرّد بدبخت ثابت شده، عاقبت به شر که عبرت همه‌ی ما است، او شش هزار سال عبادت کرده بود، همه آن‌ها بر باد رفت؛ ما که صد سال هم عمر نمی‌کنیم. یعنی این عبادت ما در برابر طوفان‌ها می‌ماند؛ اگر حواس ما نباشد، وضع ما بدتر از او خواهد بود. شش هزار سال عبادت کجا، صد سال غفلت کجا. یعنی در این شش هزار سال لحظه‌ای آرامش نداشت. این موجود در میان ملائکه مرتّب عبادت می‌کرد و رشد می‌کرد و مقامات جدید به دست می‌آورد. امّا در امتحان ولایت، در امتحان حکومت الهی سقوط کرد. گذشته‌های خود را هم سوزاند، عاقبت خود را هم خراب کرد. این است که: «لَوْ لَا أَنْتَ لَمْ یُعْرَفِ الْمُؤْمِنُونَ بَعْدِی»[۶] علی محک است. هر کسی هر چقدر جبهه رفته باشد، هر قدر نماز خوانده باشد، هر قدر احسان کرده باشد به شیطان نمی‌رسد. دست شیطان به دامن ولایت نرسید. خدا او را مخذول کرد. فرمود: «فَاخْرُجْ»[۷] او را خارج کرد. فرمود: «فَإِنَّکَ رَجیمٌ‏» او را طرد کرد. فرمود: «وَ إِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتی‏ إِلى‏ یَوْمِ الدِّینِ‏»[۸] او را ملعون کرد. هم ملعون شد، هم مطرود شد، هم اخراج شد. این بدبختی‌ها و نکبت‌ها در فاصله گرفتن با ولایت است.

مراتب ولایت

ولایت هم مراتبی دارد، مرتبه‌ی اوّل آن معرفت است. معرفه الحجّه واجب است. خود حضرت زهرا سلام الله علیها مادر ما، از آن جهت که حجّت خدا است، شناخت فاطمه سلام الله علیها بر همگان واجب است. حجّت خدا است، حجّه الله علی الحجج است و از این جهت مؤدّت حضرت زهرا سلام الله علیها واجب است. «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى‏»[۹] و نتیجه‌ی معرفت و مؤدّت پیرویی است، اطاعت است.

ولایت تکیه‌گاه عبادات بندگان

 «شیعه علیٍ مَن شایع»  شیعه چه کسی است؟ آن کسی که مشایعت می‌کند، آن کسی که تبعیّت می‌کند؛ کسی که در خطّ علی نیست… ادّعای تشیّع که کفایت نمی‌کند. باید او امام باشد، ما مأموم باشد. همان‌طور که در نماز با رکوع، با سجده، با قیام امام؛ همه‌ی مأمومین تبعیّت می‌کنند؛ در شئون زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی علی امام ما است. حضرت زهرا سلام الله علیها اسوه‌ی ما است. حجّت خدا بر ما است. ما باید در همه چیز خود را تابع آن‌ها قرار بدهیم و تخطّی نکنیم. خدای متعال به شیطان هشداری داده است که اگر کسی اهل باور به آخرت باشد، حواس او جمع است که آن چیزی که تکیه‌گاه نماز است، تکیه‌گاه روزه است، تکیه‌گاه جهاد است، تکیه‌گاه حج است، آن ولایت است؛ اگر ولایت نباشد، عبادت‌های ما تکیه‌گاه ندارد. عبادت‌های ما دژ نگه‌دارنده ندارد. حفاظ ندارد. حفاظ اعمال ما ولایت است. خدای متعال ولایت امیر المؤمنین علی علیه السّلام و اولاد طاهرین ایشان را تضمین قبولی اعمال ما قرار داده است و ضمانت بقای اعمال ما است، باقی می‌ماند و اگر ولایت نبود، این شیطان با آن سوابق خود از بین رفت؛ ما هم می‌رویم.

بزرگ‌تر بودن خطای سیاسی از خطای فردی

 مرحله‌ی امتحان شیطان که خدا باطن آن را ظاهر کرد، حکومت حضرت آدم علیه السّلام بود. لذا قطعاً گناه خطای سیاسی از خطای فردی بیشتر است. چرا امام عارف ما، امام فاطمه‌ی ما، امام امام زمانی ما، امام پر گریه‌ی ما، امام متواضع ما، عبد صالح خدا، بنیان گذار نظام جمهوری اسلامی می‌فرمودند: حفظ نظام از اوجب واجبات است. اوجب واجبات یعنی چه؟ نماز واجب است، روزه واجب است، حج واجب است، امر به معروف واجب است، نهی از منکر واجب است ولی هیچ واجبی به وجوب حفظ نظام نمی‌رسد. حفظ نظام یعنی چه؟ یعنی پرچمی که زیر این پرچم نظام، نظام است و آن نیابت حضرت حجّت است. حکومت برای ائمّه است، دیگران غصب کردند. امام در ایران پرچمی بلند کرد، شهدا لبیک گفتند، خون خود را دادند تا تبعیّت از اسلام در پرتوی نظام و قدرت حکومتی برقرار بشود و این شیطان در این مرحله شکست خورده است؛

مقام بالای عالین

 آن وقت خدا فرمود: «أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعالینَ‏»[۱۰] آیا استکبار کردی یا از عالین بودی؟ از این آیه می‌فهمیم که در زمان خلقت حضرت آدم یک عدّه‌ای بودند که این‌ها در عالم ظاهر دیده نشدند ولی عالین بودند. یعنی مقام آن‌ها بالاتر از حضرت آدم بود؛ خداوند منّان آن‌ها را امر به سجده در برابر آدم نکرده است. آن‌ها بالاتر از ملائکه بودند، ملک استثناء نداشت. تمام ملائکه در برابر آدم سجده کردند ولی عالین نه، مقام آن‌ها بالاتر است. آن وقت بر حسب روایاتی که شیعه و سنی نقل کردند آن عالینی که خدای متعال به رخ ابلیس می‌کشد و اوّلین خبر از عالم معنا و عالم ظاهر می‌رسد. (عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد) آن وجود ذی جود خمسه‌ی طیبّه بود که وجود نوری آن‌ها قبل از آدم بود و آن‌ها فوق آدم بودند. فوق مقام حضرت آدم علیه السّلام برای حضرت زهرا سلام الله علیها است و پدر حضرت زهرا و همسر حضرت زهرا و فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها.

اهمّیّت تجلیل از مقام شهید

یک آیه‌ی دیگر مربوط به آیه‌ی توبه است. امشب من خیلی آرزو دارم؛ برادرهای عزیز ما در این پلاکاردها نوشتند: روز شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها مهمان دارید ولی من عرض می‌کنم میزبان داریم. این شهدا صاحب کار هستند، این‌ها صاحب سفره هستند. این‌ها از طرف حضرت زهرا سلام الله علیها مأمور نجات ما بودند. هم وابستگی ما را، هجوم دشمنان را، ذلّت را، این‌ها از ما دفع کردند. ما هر چه داریم از شهدا داریم و شهدا زنده هستند، هر کسی به زیارت شهید برود، در تشییع جنازه‌ی شهید حضور پیدا بکند، از شهید تجلیل بکند، تکریم بکند. این خواست خود شهید است (تا یار که را خواهد و میلش به که باشد)؛

 حضرت زهرا سلام الله علیها مردم مدینه را لایق ندید لذا به امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: من نمی‌خواهم این‌ها دنبال جنازه‌ی من باشند و توفیق پیدا نکردند امّا مردم ایران شایستگی این را دارند. این ۲۲ بهمن بعد از آن آشوب‌های خیابانی که واقعاً آن آرمان حضرت آقا به اراده‌ی خدا محقّق شد؛ یک راهپیمایی تماشایی به وجود آمد؛ این مردمی که با همه‌ی مشکلات خود این‌طور برای حفظ نظام مایه می‌گذارند، نظام را دشمن شاد نمی‌کنند با اجتماع ۲۲ بهمن خود دشمن را مأیوس کردند؛ این‌ها را شهدا می‌گویند. ما اگر ۳۰ سال هم طول بکشد سراغ شما می‌آییم، شما را با عالم معنا، با شهود شهادت آشنا می‌کنیم، پیوند شما را با خودمان برقرار می‌کنیم. این لیاقت برای کسی است که معرفت به مقام شهید دارد، محبّت به شهید دارد، مؤدّت به شهید دارد. راه شهید را راه نجات می‌دهد. خون شهید را بیمه‌ی دین و دنیا می‌داند. دنیای ما، امنیت ما، استقلال ما به برکت شهدا است. آخرت ما نجات در عالم برزخ ما به برکت شهدا است. لذا این ملعونین ابد و ازل چون تکبّر داشت، حسد داشت، خودشیفتگی داشت، خدا او را طرد کرد، رابطه‌ی او را با ولایت برای همیشه قطع کرد. 

دعوت خدای متعال به توبه

 امشب که شهیدی میزبان ما است و حضرت صدّیقه‌ی طاهره سلام الله علیها در این روزها سفره‌ی او در سراسر مملکت گسترده است، ایام شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها عاشورای دیگری است؛ شما را به خدا این حرف‌ها را واقع‌بینانه ببینید. توبه بکنید خدای متعال همه را دعوت به توبه کرده است. «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ»[۱۱] استثناء ندارد؛ کسی فکر نکند، بگوید: من که گناه نکردم، چرا من توبه‌ای بکنم. نه، همه بیاییم توبه بکنیم. از گناهانی که خبر نداریم. گناهانی که از یاد می‌بریم ولی مهم نمی‌دانستیم. این نمازهای بی‌جان ما توبه دارد. این غفلت‌های ما توبه دارد، این‌که ما فقرا را یاد نمی‌کنیم. با این‌ها نمی‌جوشیم، به این حاشیه‌نشین‌ها سر نمی‌زنیم؛ به این جوان‌های بیکار افسرده توجّهی نمی‌کنیم. این‌ها کم گناهی است؟ «مَنْ أَصْبَحَ لَا یَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ»[۱۲] توبه بکنیم امّا اگر توبه کردیم. 

توسّل حضرت آدم به اهل بیت علیهم السّلام برای قبولی توبه 

 این آیه‌ی کریمه که در شأن حضرت زهرا سلام الله علیها هم است و من هم خودم خیلی آرزو دارم اهل توبه باشم، روزهای آخر عمر خود مهمان فاطمه باشم. خلافی، غفلتی، مسامحه‌ای در زندگی ما راه پیدا نکند. می‌خواهم شما را هم واسطه ببرم و بگویم که بی‌بی ما حضرت زهرا سلام الله علیها آخرین پناه است. در جریان خروج حضرت آدم علیه السّلام به خاطر ترک اولایی که انجام داد، به خاطر یک ترک اولی از بهشت محروم شد. آن وقت کسی هزاران گناه کرده باشد، در بهشت به روی او باز می‌شود. آن که در بهشت بود با یک ترک اولی به او گفتند: بیرون برو. حالا آن که بهشت نرفته است با آلودگی راه به بهشت دارد؟ نه ندارد. مرگ هم شوخی ندارد. برای همه‌ی ما است. این شتر بنا است در خانه‌ی همه بخوابد. دارد ما را تعقیب می‌کند. مثل منی که دیگر فاصله ندارد. چه خوب است که اغتنام فرصت بکنیم امشب که شهیدی بر ما منّت گذاشته است، در این‌جا نور آورده است، نام حضرت زهرا سلام الله علیها را آورده است، ما هم از این آیه درس بگیریم. حضرت آدم علیه السّلام بعد از سالیان سال گریه‌های شبانه روزی، خداوند منّان آیینه‌ی دل او را از غبار ترک اولی پاک کرد. وقتی رقّت دل کامل شد، وقتی آیینه‌ی دل از همه‌ی غبارها پاکیزه شد، حالا زمینه پیدا کرد که با خمسه‌ی طیّبه با حضرت زهرا سلام الله علیها اتّصال حاصل بکند. 

این آیه‌ی کریمه در سوره‌ی مبارکه‌ی بقره «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَهَ»[۱۳] اوّل تقوا بعد توسّل؛ آدمی که تقوا ندارد، اصلاً حال توسّل را ندارد، حال گریه ندارد، گناه دل را قسی می‌کند ولی توبه دل را رقیق می‌کند. دل که رقیق شد، حال خوش می‌آید. توسّل برای انسان پیش می‌آید. حضرت آدم توبه کرد، ۴۰ سال شب و روز اشک ریخت، سوز حضرت آدم هر چه بود، سوزاند؛ خیلی سوز و گداز شدیدی داشت. در اثر بیرون آمدن از بهشت و حجابی که برای او پیش آمد، جمال الهی، جلال الهی برای او محجوب شد، خیلی از این فراق می‌سوخت امّا ۴۰ سال گریه او را نجات نداد، مقدّمه شد تا این‌که خدای متعال در قرآن می‌فرماید: «فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ»[۱۴] خدا او را با این کلمات آشنا کرد. کلمات چه بود؟ «یَا حَمِیدُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ یَا عَالِی بِحَقِّ عَلِیٍّ یَا فَاطِرُ بِحَقِّ فَاطِمَهَ یَا مُحْسِنُ بِحَقِّ الْحَسَنِ (یا قدیم الاحسان بحق الحسین) وَ الْحُسَیْنِ وَ مِنْکَ الْإِحْسَانُ»[۱۵] این کلمات بود که حضرت آدم علیه السّلام را بعد از ۴۰ سال سوز و گداز اشک و آه بی‌خوابی‌ها، مناجات‌ها، نجات او به برکت فاطمه و پدرش، فاطمه و… این‌ها وجوداتی هستند که حضرت آدم علیه السّلام را نجات دادند. وجوداتی هستند که حضرت نوح را نجات دادند، وقتی تخت پاره‌های کشتی نوح را در کوه‌های روسیه -سال‌ها قبل شاید ۵۰ سال قبل بود که مجله‌ی مکتب اسلام نوشته بود- پیدا کردند، باستان‌شناس‌ها خطوط را خواندند، دیدند اسم مبارک حضرت رسول است و حضرت بتول است و حضرت علی است و امام حسن است و امام حسین علیهم السّلام؛ نجات نوح از طوفان به برکت زهرا و خانواده‌ی ایشان است. نجات ابراهیم از آتش به همین بزرگوارها استناد پیدا می‌کند. موسی و عیسی در همه‌ی مواقف و شرایط همه به این بزرگوارها متوسّل شدند. خدا انبیاء را به این‌ها وصل کرده است تا رسالت آن‌ها تکمیل شده است.

عظمت مقام حضرت زهرا سلام الله علیها

لذا مقام حضرت زهرا سلام الله علیها یک مقام در حدّ پدرش خاتم انبیاء است، در حدّ همسرش علیّ مرتضی است. این معرفت را باید پیدا بکنیم. بعد هم حضرت زهرا سلام الله علیها با همه‌ی مقامش، خود را فدای حکومت اسلامی کرد. پدرش ده سال حکومتی تأسیس کرد و برای بعد از خودش هم برای ادامه‌ی حکومت دینی و اسلامی علی را معرّفی کرد ولی تا پیغمبر از دنیا رفت، این آتش عدوانی که از قبل تدارک دیده شده بود، شعله کشید که اساس ولایت و حکومت دینی را بسوزاند. لذا حضرت زهرا سلام الله علیها از حکومت دفاع کرد. جریان قتل حضرت زهرا سلام الله علیها برای بقای حکومت علوی بود.

 آن روز صدای او به جایی نرسید ولی ایران پاسخ گفت، قرآن هم این وعده را داده بود. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّهٍ عَلَى الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّهٍ عَلَى الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَهَ لائِمٍ»[۱۶] این آیه مربوط به ایرانی‌هایی است که این‌ها می‌آیند، حکومت غدیر را احیا می‌کنند و حدیث از جناب سلمان است که پیغمبر وعده داد، قوم این‌ها… درود بر شما، قدر بدانید. شما حضرت زهرا سلام الله علیها را از غربت بیرون آوردید شما کنار فاطمه سلام الله علیها ایستادید برای تشکیل نظامی که آرم اسلام داشته باشد ولی بیایید شعار نباشد، شعور باشد. مؤمن باشیم، به دین خود در ادارات خود، در کسب خود، کار خود، زندگی خود عمل بکنیم تا واقعاً صادقانه از حضرت زهرا علیها سلام دفاع کرده باشیم.

پی نوشت:

[۱]– سوره‌ی اعراف، آیه ۱۲٫

[۲]– سوره‌ی ص، آیه ۷۶٫

[۳]– سوره‌ی حجر، آیه ۲۹ و سوره‌ی ص، آیه ۷۲٫

[۴]– تفسیر القمی، ج ‏۱، ص ۳۵۳٫

[۵]– سوره‌ی مدّثر، آیه ۳۵٫

[۶]– الأمالی (للصدوق)، ص۹۷٫

[۷]– سوره‌ی حجر، آیه ۳۴ و سوره‌ی ص، آیه ۷۷٫

[۸]– سوره‌ی ص، آیه ۷۸٫

[۹]– سوره‌ی شوری، آیه ۲۳٫

[۱۰]– سوره‌ی ص، آیه ۷۵٫

[۱۱]– سوره‌‌ی نور، آیه ۳۱٫

[۱۲]– الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ‏۲، ص ۱۶۳٫

[۱۳]– سوره‌ی مائده، آیه ۳۵٫

[۱۴]– سوره‌‌ی بقره، آیه ۳۷٫

[۱۵]– بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج ‏۴۴، ص ۲۴۵٫

[۱۶]– سوره‌ی مائده، آیه ۵۴٫