نخست باید دانست؛ غیرت از صفات و ویژگی های طبیعی انسان است و هرکس به صورت غریزی و فطری از آن برخوردار است از آن‌رو اهل لغت در ترجمه این واژه گفته اند: غیرت عبارت است از نفرت طبیعی انسان از مشارکت دیگران در چیزی که محبوب او است[۱] وجود این صفت باعث آن می شود که آدمی از آنچه را که دوست می دارد و یا وظیفه محافظت از آن بدو سپرده شده است نگاهبانی نماید. براساس این تعریف، به شخصی که واجد این صفت حسنه و ویژگی برجسته بوده و نسبت به حفظ و صیانت از آنچه در انحصار اوست واکنش نشان دهد غیرتمند می گویند. بدیهی است کسی که فاقد این روح واکنش گرایانه در برابر تعرض به محبوبش باشد، «بی غیرت» نامیده شود.

مرد غیور براساس فطرت و آموزش های دینی به خوبی می داند که کامیابی از همسر، انحصارا باید در اختیار شوهر باشد نه افراد دیگر و بی حجابی همسرش بیشتر از همه چیز خدمتی به مردان هوس ران است و آنان هستند که با دیدن زیبایی ها و جذابیت های همسرش لذت برده و احساس کامروایی کرده و عشق و علاقه به او به جای این‌که در انحصار وی باشد به اشتراک گذاشته می شود.

جایگاه غیرت در مکتب اسلام

«غیرت» از برجسته ترین ویژگی های اخلاقی پیامبران و اولیاء الهی بوده[۲] و در اسلام از جایگاه والایی برخوردار است، به حدی که پیامبراعظم(ص) آن را جزیی از ایمان قلمداد فرموده[۳] و امام صادق(علیه السلام) انسان غیور را محبوب خداوند دانسته است.[۴] اما در مقابل هرگونه رفتاری که نشان از بی غیرتی مرد باشد مورد نکوهش قرار گرفته است:

پیغمبر خدا (ص) فرمود:

«وَ الْمَرْأَهُ إِذَا خَرَجَتْ مِنْ بَابِ دَارِهَا مُتَزَیِّنَهً مُتَعَطِّرَهً وَ الزَّوْجُ بِذَاکَ رَاضٍ بُنِیَ لِزَوْجِهَا بِکُلِّ قَدَمٍ بَیْتٌ فِی النَّارِ»؛[۵] «زن چون بیرون آید از در خانه خود زینت کرده و بوی خوش به خود زده و شوهر به این راضی باشد بنا شود از برای شوهر وی به هر قدمی خانه‌ای در دوزخ»

و یا فرموده اند:

«أَیُّمَا رَجُلٍ رَضِیَ بِتَزَیُّنِ امْرَأَتِهِ وَ تَخْرُجَ مِنْ بَابِ دَارِهَا فَهُوَ دَیُّوثٌ وَ لَا یَأْثَمُ مَنْ یُسَمِّیهِ دَیُّوثاً»؛[۶] «هر مردیکه زینت کند زن او و بیرون آید از در خانه او پس آن مرد دیوث است و گناه ندارد هر که بخواند او را دیوث».

مجمع البحرین دیوث را چنین معنا کرده است «من لا غیره له علی اهله» کسی که نسبت به زن و اهل خانه‌اش غیرت ندارد.

در روایات تکان دهنده ای دیگری از پیامبر اعظم(ص) پیرامون کسانی که نسبت به همسران شان غیرت نمی ورزند وارد شده:

«لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهَ عَاقٌّ وَ لَا مَنَّانٌ وَ لَا دَیُّوثٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ الدَّیُّوثُ  الَّذِی  یَجْلِبُ عَلَی حَلِیلَتِهِ الرِّجَالَ»؛[۷] «داخل بهشت نمی شود عاق والدین و منت گذار و دیوث تا این که فرمود: دیوث کسی است که با انواع حرکات و رفتارها (مثل اجازه هرگونه پوشش جذاب و آرایشی را در جامعه به او دادن) توجه نامحرمان را به ناموس خود جلب کند».

علت بی غیرتی برخی مردان

اما در پاسخ به این سؤال و این‌که چرا برخی از مردان نسبت به همسران خود غیرت نمی ورزند و از آنها می خواهند که با پوششی نامناسب در جامعه و یا جمع خویشاوندان حاضر شوند دلایل مختلفی دارد که به برخی از آنها اشاره می نماییم:

الف – جهل به احکام و دستورات اسلام

برخی از مردان به دلیل عدم آشنایی با احکام و دستورات اسلام چنین انتظاراتی از همسران خود دارند چرا که مثلاً تصور می کنند برادر و یا دایی و عموی آنها نیز به همسرشان محرم می باشد لذا حضور همسرشان در میان آنها را بدون اشکال می دانند.

ب – پیروی از آداب و رسوم غلط

متأسفانه در برخی از فرهنگ ها حضور نامناسب زن در میان فامیل و دیگر نامحرم ها امری عادی تلقی گردیده و حتی رعایت پوشش نوعی جسارت به فامیل محسوب می گردد!

ج – عدم آگاهی از پیامدهای بدحجابی

برخی نیز به دلیل عدم آگاهی از پیامدهای بدحجابی، همسر خود را تشویق به بدحجابی می نمایند و یا احساس نزدیکی خود به فامیل را دلیل بر عدم احتمال خیانت فامیل های نزدیک نسبت به همسر خود را می دانند؛ در صورتی که شیطان از هر فرصتی جهت به انحراف کشاندن انسان استفاده می نماید و تفاوتی میان فامیل و غیرفامیل وجود ندارد. بهترین دلیل این موضوع نیز پرونده های متعدد قضایی می باشد که به دلیل خیانت زنان شوهر دار شکل گرفته است.

د – در دام تبلیغات رسانه ها افتادن (جو زدگی)

از دیگر علت هایی که در این زمینه می توان برشمرد، گرفتار شدن در تبلیغات رسانه ای می باشد.

با کمال تأسف در رسانه های داخلی و خارجی روابط محرم و نامحرم بسیار عادی و حتی زیبا جلوه داده می شود و بدین صورت الگوی نامناسبی از نوع روابط محرم و نامحرم در ذهن افراد ایجاد می نمایند که نتیجه آن بروز چنین رفتارهایی می باشد.

هـ  – گسترش موسیقی

نکته ظریفی که در روایات بدان اشاره شده و کمتر کسی بدان توجه می نماید تأثیر منفی موسیقی بر غیرت مردان می باشد در روایتی امام صادق(علیه السلام) می فرماید:

«إِنَّ شَیْطَاناً یُقَالُ لَهُ الْقَفَنْدَرُ إِذَا ضُرِبَ فِی مَنْزِلِ الرَّجُلِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً بِالْبَرْبَطِ وَ دَخَلَ عَلَیْهِ الرِّجَالُ وَضَعَ ذَلِکَ الشَّیْطَانُ کُلَّ عُضْوٍ مِنْهُ عَلَی مِثْلِهِ مِنْ صَاحِبِ الْبَیْتِ ثُمَّ نَفَخَ فِیهِ نَفْخَهً فَلَا یَغَارُ بَعْدَ هَذَا حَتَّی تُؤْتَی نِسَاؤُهُ فَلَا یَغَارُ»؛[۸] «همانا شیطانی هست که به او قَفَندر گفته می شود، هرگاه در منزل فردی به مدت چهل روز بربط (از آلات موسیقی) نواخته شود درحالی‌که مردم به آن منزل رفت و آمد می کنند؛ آن شیطان تمامی اعضای خود را بر بدن او قرار می دهد و چنان در او می دمد که دیگر بعد از آن غیرت نمی ورزد تا جایی که سراغ زنانش می آیند و او از خود غیرت نشان نمی دهد».

منفور جلوه دادن غیرت

از مسائلی که طی سال های اخیر به بی غیرتی مردان دامن زده منفور جلوه دادن غیرت در اذهان به وسیله جایگزینی واژه «حسادت» با واژه «غیرت» می باشد.

این مسئله که بیشتر در کشورهای غربی مطرح است و به فرهنگ ایرانی و اسلامی ما نیز سرایت نموده این موضوع حتی در برخی از فیلم‌های غربی نیز به چشم می خورد که وقتی یک نفر از ارتباط خارج از چارچوب همسرش غیرت می ورزد از سوی دیگران با عنوان حسادت مورد نکوهش قرار می گیرد.

کمبود های شخصیتی

برخی مردان زن را همچون متاعی مادی تلقی کرده و کمبودهای شخصیتی خود را در همراه داشتن زنی آرایش کرده جستجو می کنند؛ و حتی در نشان دادن زیبایی های همسر خود به نامحرمان اصرار می ورزد.[۹]

نحوه تعامل با همسر بی غیرت

به نظر می رسد چنانچه علت این نوع رفتار همسران شناخته شده و با دلیل و منطق با آنها صحبت شود، حتما به اشتباه خود پی خواهند برد. بر همین اساس جهت تعامل با چنین همسرانی با به کار‌گیری نکات زیر باید تلاش نمود:

۱ – از آنجا که مرد از لحاظ عاطفی تحت تأثیر همسر خود می باشد، رفتار های زن در بهبود روابط بین همسران بسیار حیاتی است. پس می توان با ایجاد رابطه عاطفی با همسران او را تحت تأثیر قرار داد؛ تا زمانی که این رابطه ایجاد نشود دیگر تلاش راه به جایی نخواهد برد.

۲ – به او گفته شود این‌که تمایل دارم جلو دیگران چادر سر کنم به معنای لجبازی با تو نیست، بلکه می‌خواهم فقط برای تو و خانواده خودمان باشم.

۳ – به صورت عینی آسیب های کنار گذاشتن چادر را برای او بیان کنید. از اطرافیان خود، مواردی را که فرد به دلیل نداشتن حجاب کامل با مشکل روبرو شده است را به صروت عینی برای او بیان کنید و در این راستا از اخبار و حوادثی که به دلیل عدم رعایت پوشش در رسانه ها منتشر می شود یاری بجویید.

۴ – از افراد تحصیل کرده و موفق که علاوه بر حفظ حجاب در عرصه های مختلف موفق بوده اند نمونه هایی را بیان کنید و به او این مطلب را منتقل کنید که چادری بودن مساوی با بی کلاس بودن و رشد نکردن در زمینه های مختلف نیست.

نکته پایانی- هشدار

نکته مهمی که در این مسئله وجود دارد آن است که افراط و تفریط ها همواره تلاش ها را از نتیجه مطلوب و رسیدن به مقصود باز می دارد. پرهیز از افراط و تفریط در این باره باید مورد توجه مردان قرار گیرد چرا که غیرت چون از مدار شایسته‌اش بیرون رفت خود، ناهنجاری آفرین و فساد زا خواهد بود. حضرت علی(علیه السلام) در نامه خود به امام حسن(علیه السلام) از غیرت ورزی بی جا بر حذر داشته و فرموده اند:

«إِیَّاکَ وَ التَّغَایُرَ فِی غَیْرِ مَوْضِعِ غَیْرَهٍ فَإِنَّ ذَلِکَ یَدْعُو الصَّحِیحَهَ إِلَی السَّقَمِ وَ الْبَرِیئَهَ إِلَی الرَّیْبِ»؛[۱۰] «بر تو باد به دوری از غیرتمندی کردن در جایی که محل اظهار غیرت نیست، زیرا این کار زنان درستکار را به انحراف و بی گناهان را به شک و اتهام می خواند»

چنانچه ملاحظه می کنیم: در عین حالی که به مرد، توصیه شده از عفاف و حجاب زن، به دقت پاسداری کند، از سختگیری های بی جا و حساسیت های بی مورد نیز، نهی گردیده و این بدان معنی است که حس اعتماد در خانواده، نقش اساسی دارد. و سوژه ها و بهانه های واهی، نباید در این میان اثر بگذارد.[۱۱]

پی نوشت ها

[۱] – مجمع البیان، واژه غیرت.

[۲] – پیامبر اکرم(ص) فرموده اند: «کَانَ إِبْرَاهِیمُ(علیه السلام) أَبِی غَیُوراً وَ أَنَا أَغْیَرُ مِنْهُ وَ أَرْغَمَ اللَّهُ أَنْفَ مَنْ لَا یَغَارُ مِنَ الْمُؤْمِنِین »؛ «ابراهیم پدرم غیور بود، و من از او غیورترم، و خداوند دماغ مؤمن بی غیرت را به خاک ذلّت بمالد.»؛ مکارم الأخلاق، ص ۲۳۹ .

[۳] – «الْغیرَهُ مِنَ الْایمانِ»؛ بحار الأنوار، ج ۶۸، ص ۳۴۲ .

[۴] – ایشان فرموده اند: «انَّ اللَّهَ یُحِبُّ مِنْ عِبادِهِ الغَیُور»؛«خداوند از بندگان خود، شخص غیور را دوست دارد»؛ نهج الفصاحه مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص)، ص ۳۰۶٫

[۵] – جامع الأخبار، ص ۱۵۸٫

[۶] – همان.

[۷] – مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ۱۴، ۲۹۱٫

[۸] – الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۵، ص۵۳۶٫

[۹] – رهبری، روح الله، چند پرسش و پاسخ اساسی درباره حجاب، قم، پیام مقدس، ۱۳۸۹ش، دوم، ص ۹۸٫

[۱۰] – نهج البلاغه، ص ۴۰۵٫

[۱۱] – جمعی از نویسندگان، حجاب و آزادی ( مقالات کنگره اسلام و زن )، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۸ ش، دوم، ص ۲۳۸٫