چرایی عدم وجوب حجاب در برابر محارم:

علامه شهید مطهری این موضوع را چنین تحلیل نموده اند: علت جایز بودن برخی از کارها بدین جهت است که نظر شارع مقدس این بوده، اگر بخواهد مردم را از آن کارها منع کند، زندگی برایشان دشوار می شود، لذا از تحریم آن چشم پوشیده است.

غالب استثناهای باب حجاب از همین قبیل است، خواه استثناهایی که در باب محارم است یا استثناهایی که از لحاظ مقدار پوشش است. لذا در مورد محارم (غیر شوهر) هر قدر زن پوشیده تر باشد بهتر است.

تهییج شهوت در مورد محارم درجه اول از قبیل پدر و فرزند و عمو و برادر تقریباً صفر است زیرا محارم اغلب با هم بزرگ می شوند و برای یک دیگر فرد عادی و معمولی هستند، ولی جاذبه زن مخصوصاً اگر جوان و زیبا باشد در محارم درجات بعدی مخصوصاً در محارم سببی از قبیل پدر شوهر و پسر شوهر بی تأثیر نیست. رخصت شارع در این موارد برای ضرورت اختلاط و معاشرت های زیادی است که بین محارم اجتناب ناپذیر است. فکر کنید اگر پوشش زن نسبت به برادر و پدر لازم باشد چه  قدر زندگی خانوادگی دشوار خواهد شد!

در مورد پدر و عمو و حتی برادر طبعاً رغبت جنسی وجود ندارد مگر در افراد منحرف و استثنایی، ولی در مورد پسر شوهر عمده ملاک همان عسر و حرج است. اگر مردی زن زیبا و پسر جوانی دارد هرگز این پسر نسبت به زن پدر مانند فرزند نسبت به مادر خود نیست. بنابراین مباح بودن ترک پوشش در برابر بعضی محارم نیز به ملاک عُسر و حَرَج است و ما این نکته را که ملاک عُسر و حَرَج است از آیه ۵۸ سوره نور استفاده کردیم که می فرماید:

«لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَلَا عَلَیْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُم بَعْضُکُمْ عَلَى بَعْضٍ»؛ «گناهی بر شما و آنان نیست که آزادانه با شما رفت و آمد داشته باشند»

بعضی از مفسرین از قبیل صاحب کشاف نیز در ذیل همین جمله بدین نکته اشاره کرده اند.همان طور که مکرر گفته‌ایم چون این استثناها از ناحیه حرج است نه این‌که ملاک تحریم وجود نداشته باشد، بنابراین هر قدر تستر بیشتر رعایت شود بهتر است، یعنی جدایی زن و مرد، پوشش، ترک نظر و هر چیز دیگری که انسان را از حریم مسائل جنسی دور می کند رجحان دارد و مادامی که ممکن است باید مراعات گردد.[۱] و بیش از مقدار معمول و متعارف پیدا نباشد. لذا پوشش زن و دختر در نزد محارمش باید به صورتی باشد که مستلزم مفسده ای نباشد.

کیفیت پوشش در برابر محارم

همان گونه که پدر و مادر وظیفه دارند در جلوی فرزندان برهنه نگردند و مشغول لذت‌های جنسی نشوند، فرزندان بالغ، به ویژه دختران جوان نیز باید نسبت به مقدار پوشش خود دقت داشته باشند؛ زیرا چه بسا نحوه پوشش نامناسب دختران جوان، باعث تحریک جنسی دیگر محارم، مثل برادر، دایی و عموهای جوان خویش گردد. محرم بودن هر چند از میزان محدودیت می‌کاهد، ولی میل جنسی را از میان نمی‌برد.[۲] بنابراین لازم است دختران در برابر محارم خود نیز از هرگونه عملی و یا پوششی موجب گمراهی و ترتب مفسده ای باشد بپرهیزند علاوه بر این از نظر شرعی اگر خانمی یقین دارد که محارم وی، نگاه همراه با لذت جنسی به او می کنند باید خود را بپوشانید.[۳]

بنابراین همان‌گونه که فضای خانواده در قالب محارم نسبی و سببی باید صمیمی باشد، باید مرزهای اخلاقی هم رعایت شود؛ از همین‌رو بهتر است زنان و دختران خود را به مرز حلال و حرام محدود نکنند بلکه برای مصونیّت خود و دیگران از لغزش گاه ها از لباس های تحریک کننده پرهیز نمایند.

پی نوشت ها

[۱] – ر.ک: مجموعه آثاراستادشهیدمطهر ی(مسئله حجاب)، ج ۱۹، ص ۵۲۹٫

[۲] – محمدعلی سادات، رفتار والدین با فرزندان، ص ۹۳٫

[۳] – رساله مراجع، ج۲، م ۲۴۳۷٫