زمانی که حضرت سلیمان(ع) با سپاهیانش در حال عبور از منطقه ای بود، مورچه ای، دیگر مورچه ها را از خطر بیم داد. قرآن این داستان را این گونه نقل می کند: «حَتَّى إِذا أَتَوْا عَلى‏ وادِ النَّمْلِ قالَتْ نَمْلَهٌ یا أَیُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَساکِنَکُمْ لا یَحْطِمَنَّکُمْ سُلَیْمانُ وَ جُنُودُهُ وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ»؛[۱] [پس حرکت کردند] تا به وادى مورچگان درآمدند. مورچه اى گفت: اى مورچگان! به خانه هایتان درآیید تا سلیمان و سپاهیانش ناآگاهانه شما را پایمال نکنند.
اما در این که این مورچه، مذکر بوده و یا مؤنث، دو قول وجود دارد:
۱٫ تاء در «نَمْلَهٌ» برای وحدت می باشد و اشاره ای به مؤنّث بودن ندارد، اما این که چرا از فعل مؤنّث «قالَتْ» استفاده شده به این جهت است که لفظ این کلمه، مؤنّث مجازی می باشد.[۲]
۲٫ در برخی از منابع اهل سنت این گونه نقل شده است: قتاده وارد کوفه شد و گروهى از مردم گرداگرد او جمع شدند او سپس رو به آنها کرد و گفت: «سلوا عما شئتم» درباره آنچه نمى‏دانید از من بپرسید. مى‏گویند در آن موقع ابوحنیفه که در سن نوجوانى بود میان جمع حاضر رو به قتاده کرده و از او پرسید: به من خبر ده آیا مورچه‏اى که با سلیمان سخن گفت، نر بود یا ماده؟ قتاده از پاسخ باز ماند! در این لحظه ابوحنیفه به او گفت: یقیناً ماده بود چرا که قرآن نیز آن را با لفظ مؤنّث ذکر کرده است: «قالت نمله»! زیرا نمله مانند «حمامه» (کبوتر) و «شاه» (گوسفند) به نر و ماده هر دو اطلاق مى‏شود و با قرینه باید تشخیص داد کدام جنس اراده گشته است، یا آن که باید وصف ذکر و انثى را در انتهاى آن براى تشخیص اضافه کرد؛ مثل «حمامه ذکر» و «حمامه انثى».[۳]
اما همانگونه که بیان شد، برای مؤنث مجازی نیز می توان فعل مؤنث به کار برد و بر این اساس، هیچ نشان قطعی از نر یا ماده بودن مورچه مورد نظر در قرآن وجود ندارد.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. نمل، ۱۸٫

[۲]. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، عطیه، علی عبدالباری، ج ۱۰، ص ۱۷۲، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.

[۳]. فخرالدین رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۲۴، ص ۵۴۸،  بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.